Page 48 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

SPORDA GÜDÜLENME VE SPORCULARI
ÜNİTE 3 GÜDÜLEYEN FAKTÖRLER

3.3. SPORCULARI GÜDÜLEME STRATEJİLERİ

Antrenörlerin spor dalı ile ilgili temel teknik ve taktik becerileri öğrettikten sonra en temel
sorumlulukları sporcuları güdülemektir. Antrenörler sporcularını güdülemek için birçok
olumlu ya da olumsuz stratejiler kullanırlar. Olumlu strateji kullanarak istenilen davranışı
ödüllendirmek, ilerde o davranışın daha sık görülmesini sağlayacaktır. Diğer taraftan olumsuz
strateji kullanmak, istenmeyen davranışları cezalandırmak ilerde bu olumsuz davranışların
görülme sıklığını azaltmayı amaçlar. Örneğin antrenör, antrenmana geç kalan bir sporcuyu o
andaki çalışmaya almayarak gelecekte antrenmana zamanında gelmesi için sporcuya mesaj
vermiş olur. Bununla birlikte spor psikologları, spor yapan bireylere davranış kazandırırken
etkili olacak yaklaşımın olumlu stratejiler olması gerektiğini söylerler. Antrenörlerin en çok
kullandıkları güdüleme stratejileri aşağıda başlıklar hâlinde verilmiştir.
Pekiştireç: Pekiştirme; sözel iltifatlar, maaş,
prim gibi maddi ödüller ve gülümseme, ba-
kışlarla onaylama gibi mimik ifadelerini
ödül olarak kullanma şeklinde olabilir. Peki
olumlu pekiştireçler ne zaman kullanılır?
Olumlu pekiştireçler, sporcu istenen bir
davranışı gösterdiğinde, başarılı bir perfor-
mans sergilediğinde, sonuç ne olursa olsun
uygun çaba gösterdiği durumlarda kullanıl-
malıdır (Görsel 3.7).

Görsel 3.7: Antrenör övgüsü sporcuları güdüler.
Ceza: Tercih edilmemesine, kabul görmemesine ve önerilmemesine rağmen bazı antrenörler
cezayı da bir güdüleme stratejisi olarak kullanmaktadırlar. Farklı eğitim sistemlerinde ders not-
larını düşüren öğrencilerin takıma kabul edilmemesi veya takımdan çıkarılması cezaya örnek
olarak verilebilir.

Egzersizlerde ardışıklık ve içerik: Sürekli aynı egzersizleri yapmak sıkıcı ve bıktırıcı olabilir. Eg-
zersize çeşitlilik katmak; sporcuların eğlenmesine, dolayısıyla öğrenme becerilerini artırmak için
daha çok çabalamalarına yol açacaktır.
Katılımcıları karar vermeye dâhil etme: Kararlar alınırken, planlama yapılırken veya takım kural-
ları belirlenirken tüm sporcuları da sisteme dâhil etmek kullanılan bir diğer güdüleme stratejisi-
dir. Katılım sonucunda sporcular o çalışmaya kendilerini daha ait hissederek sorumluluk alırlar.
Gerçekçi performans hedeflerini belirleme: Kazanmak gibi kontrolü tamamen kişide olmayan du-
rumlar hedef olarak belirlenemez. Sporcu kendi performansını artırmaya yönelik kontrolü ken-
dinde olan, basamaklı hedefler belirleyebilir. Bu hedefler basitçe kendi duygularını yönetmek,
antrenman rutinine uymak ve performansını bir üst basamağa çıkarmak gibi kısa vadeli hedef-
ler olabilir. Örneğin bir basketbol oyuncusunun hedefi, serbest atış yüzdesini % 70’ten % 80’e
yükseltmekse atış öncesi rutinini gözden geçirmeli, atışının biyomekaniğini değiştirmeli ya da
yorgun hissediyor olsa bile daha fazla atış yapabilmelidir. Bu yeni öğrenme stratejileri, hedeflere
ulaşılmasına yardımcı olacak eylem planlarıdır.

46 SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ