Page 48 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

SPORDA GÜDÜLENME VE SPORCULARI SPORDA GÜDÜLENME VE SPORCULARI
GÜDÜLEMEDE ETKİ EDEN FAKTÖRLER ÜNİTE 3 ÜNİTE 3 GÜDÜLEMEDE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

3.2. SPORCULARI GÜDÜLEMEDE ETKİ EDEN FAKTÖRLER 3.3. SPORCULARI GÜDÜLEME STRATEJİLERİ

Sporcuları güdülemede etki eden faktörler; kişilik yapısına dayalı, durum merkezli ve etkileşimsel Antrenörlerin spor dalı ile ilgili temel teknik ve taktik becerileri öğrettikten sonra en temel
faktörler olmak üzere üç ana başlıkta ele alınır. sorumlulukları sporcuları güdülemektir. Antrenörler sporcularını güdülemek için birçok
olumlu ya da olumsuz stratejiler kullanırlar. Olumlu strateji kullanarak istenilen davranışı
Kişilik yapısına dayalı faktörler: Bu görüşe ödüllendirmek, ilerde o davranışın daha sık görülmesini sağlayacaktır. Diğer taraftan olumsuz
göre güdülenmiş davranışlar, bireysel özellik- Kariyerim boyunca 9000’den fazla şut strateji kullanmak, istenmeyen davranışları cezalandırmak ilerde bu olumsuz davranışların
ler tarafından şekillenir. kaçırdım. Neredeyse 300 maç görülme sıklığını azaltmayı amaçlar. Örneğin antrenör, antrenmana geç kalan bir sporcuyu o
kaybettim. 26 kez maçı kazandırmak
Bir öğrencinin, sporcunun ya da antrenörün ki- için son şut hakkını bana rdiler  andaki çalışmaya almayarak gelecekte antrenmana zamanında gelmesi için sporcuya mesaj
şiliği, ihtiyaçları ve hedefleri güdülenmiş dav- kaçırdım! Hayatımda tekrar, tekrar  vermiş olur. Bununla birlikte spor psikologları, spor yapan bireylere davranış kazandırırken
ranışın önemli belirleyicileridir. Bazı sporcular tekrar başarısız oldum...  işte bu etkili olacak yaklaşımın olumlu stratejiler olması gerektiğini söylerler. Antrenörlerin en çok
isteksizlik ve kişisel hedef yokluğu nedeniyle yüzden başardım! kullandıkları güdüleme stratejileri aşağıda başlıklar hâlinde verilmiştir.
güdülenme eksikliği gösterirken bazıları ken- Michael Jordan Pekiştireç: Pekiştirme; sözel iltifatlar, maaş,
dilerini başarıya götürecek ve güdülenmesini (Maykıl Cordın) prim gibi maddi ödüller ve gülümseme, ba-
artıracak kişisel özellik ve eğilimlere sahiptir- Görsel 3.4: Sporcuların psikolojik yapıları güdülenme
düzeylerini etkiler. kışlarla onaylama gibi mimik ifadelerini
ler (Görsel 3.4). ödül olarak kullanma şeklinde olabilir. Peki

Durum merkezli faktörler: Güdülenme seviyesi, olumlu pekiştireçler ne zaman kullanılır?
yaşanan duruma bağlı olarak artar ya da aza- Olumlu pekiştireçler, sporcu istenen bir
lır (Görsel 3.5). Örneğin antrenman esnasında davranışı gösterdiğinde, başarılı bir perfor-
işine odaklanmış bir sporcu oldukça güdülene- mans sergilediğinde, sonuç ne olursa olsun
bilirken yarışma durumunda güdülenme düzeyi uygun çaba gösterdiği durumlarda kullanıl-
düşebilir. Bununla birlikte otoriter bir antrenör- malıdır (Görsel 3.7).
le çalışırken de yüksek güdülenme korunabilir.
Görsel 3.7: Antrenör övgüsü sporcuları güdüler.
Ya da ligde üst sıralarda olan ve kendine güveni
oldukça yüksek olan bir voleybol takımının iki Ceza: Tercih edilmemesine, kabul görmemesine ve önerilmemesine rağmen bazı antrenörler
set kaybederek geride olmasına rağmen topar- cezayı da bir güdüleme stratejisi olarak kullanmaktadırlar. Farklı eğitim sistemlerinde ders not-
larını düşüren öğrencilerin takıma kabul edilmemesi veya takımdan çıkarılması cezaya örnek
Görsel 3.5: Güdülenme düzeyi odaklanmayla kendini lanarak maçı kazanması örnek olarak verilebilir. olarak verilebilir.
gösterir.
Egzersizlerde ardışıklık ve içerik: Sürekli aynı egzersizleri yapmak sıkıcı ve bıktırıcı olabilir. Eg-
Etkileşimsel faktörler: Etkileşimsel güdülenme- zersize çeşitlilik katmak; sporcuların eğlenmesine, dolayısıyla öğrenme becerilerini artırmak için
nin ne sadece katılımcıya ilişkin etmenlerden daha çok çabalamalarına yol açacaktır.
(kişilik, ihtiyaç, ilgiler ve hedefler) ne de sadece Katılımcıları karar vermeye dâhil etme: Kararlar alınırken, planlama yapılırken veya takım kural-
durumsal etmenlerden (öğretme yöntemi, ta- ları belirlenirken tüm sporcuları da sisteme dâhil etmek kullanılan bir diğer güdüleme stratejisi-
kımın kazanma-kaybetme oranı) kaynaklandığı dir. Katılım sonucunda sporcular o çalışmaya kendilerini daha ait hissederek sorumluluk alırlar.
savunulur (Görsel 3.6). Bunun tam tersi, güdü- Gerçekçi performans hedeflerini belirleme: Kazanmak gibi kontrolü tamamen kişide olmayan du-
lenmeyi anlamanın en iyi yolunun bu iki etmenin rumlar hedef olarak belirlenemez. Sporcu kendi performansını artırmaya yönelik kontrolü ken-
birbiriyle nasıl bir etkileşim içinde olduğunun in- dinde olan, basamaklı hedefler belirleyebilir. Bu hedefler basitçe kendi duygularını yönetmek,
celenmesi gerektiği söylenir. Bu faktörler güdü- antrenman rutinine uymak ve performansını bir üst basamağa çıkarmak gibi kısa vadeli hedef-
lenmenin kişilik, ihtiyaç, ilgi ve hedefler gibi ka- ler olabilir. Örneğin bir basketbol oyuncusunun hedefi, serbest atış yüzdesini % 70’ten % 80’e
tılımcıya ilişkin etmenleri ile öğretme yöntemi, yükseltmekse, atış öncesi rutinini gözden geçirmeli, atışının biyomekaniğini değiştirmeli ya da
kazanma-kaybetme oranı gibi durumsal etmen- Görsel 3.6: Sporcular arası etkileşim bireylerin
güdülenmesinde önemli bir faktördür. yorgun hissediyor olsa bile daha fazla atış yapabilmelidir. Bu yeni öğrenme stratejileri, hedeflere
lerin nasıl bir etkileşim içinde olduğunu ele alır. ulaşılmasına yardımcı olacak eylem planlarıdır.

SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 45 46 SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ