Page 141 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 8 1 Devredeki üretecin potansiyel farkı ve lambaların direnç de-
ğerlerine göre farklı parlaklıklar gözlenir.
1
2 Lambaların parlaklıklarını belirlemek için güç hesaplanır.
Her Üreteç- Akım ve gerilim değerleri bilindiğine göre
Üreteç- Dev- Üreteç- Bir lerin
lerin P = i ² . R bağıntısı kullanılarak güç hesaplanabilir.
Birbi- renin lerden Üre- Dev-
Devre- rine Üreteç Toplam Çekilen teçten reye 3 Gücü hesaplamak için
ler Sayısı Potan- Toplam Çe- Akım
Bağ- siyel Akım kilen Verme P = i . V P = i² . R P = V²
lanma Farkı Şiddeti Akım Süre- R
Şekli bağıntıları kullanılır.
Şiddeti leri
Örneğin üretecin potansiyel farkı 18 volt; X, Y ve Z lambaları-
t nın dirençleri sırasıyla 2 ohm, 12 ohm ve 6 ohm alınırsa lam-
A 2 2V 2i 2i 2 baların güçleri aşağıdaki gibi olur.
Seri
B 3 3V 3i 3i 3 t Potan-
i Direnç Akım siyel 1. Yol 2. Yol 3. Yol
Güç
Güç
C 2 V i 2 2t Lamba (ohm) Şiddeti Farkı 2 Güç
2
Paralel (amper) (volt) (i.V) (i .R) (V /R)
D 3 V i 3 i 3t X 2 3 6 18 18 18
2 Elektrik devrelerinde birbirine seri olarak bağlanan üreteç sa- Y 12 1 12 12 12 12
yısı arttırıldığında devrenin toplam potansiyel farkı ve üreteç- Z 6 2 12 24 24 24
lerden çekilen toplam akım şiddeti artmaktadır. Buna göre bir
devredeki akım şiddeti arttırılmak istenirse üreteçler devrede 4 P = 18 + 12 + 24 = 54 watt
birbirine seri olarak bağlanmalıdır.
Enerji = Güç . Zaman
3 Elektrik devrelerinde birbirine paralel olarak bağlanan üreteç
sayısı arttırıldığında devrenin toplam potansiyel farkı ve üre- W = P . t
teçlerden çekilen toplam akım şiddeti değişmez. Fakat birbiri- 5 dakika = 5 . 60 = 300 s
ne paralel olarak bağlı üreteç sayısı arttıkça her bir üreteçten
çekilen akım azalmaktadır. Bir elektrik devresinde üretecin W = 54 . 300 = 16 200 j
tükenme süresi üreteçten çekilen akım şiddeti ile ters orantı- 54
lıdır. Buna göre bir devredeki üreteçlerin akım verme süresi 5 54 watt = 1000 = 0,054 kW
arttırılmak istenirse üreteçler devrede birbirine paralel olarak
bağlanmalıdır. Devre 1 saat çalışırsa 0,054 kWh enerji harcar.
4 Devredeki akım şiddetini 3 katına çıkarmak için 3 üreteç seri Devre 2 saat çalışırsa 0,108 kWh enerji harcar.
olarak bağlanmalıdır. Üreteçlerin akım verme süresinin aynı 6 Lambaların yapımında süperiletken tel kullanılsaydı hareket
kalması için 3 tane seri bağlı üreteçten oluşan sistemden 3 ta- eden elektronlar herhangi bir dirençle karşılaşmayacağı için
nesi birbirine paralel olarak bağlanmalıdır. Buna göre devre teller ısınmaz ve lambalar ışık vermezdi. Devrede enerjinin
aşağıdaki gibi çizilebilir. birbirine dönüşümü
R Elektrik enerjisi Isı enerjisi Işık enerjisi
şeklinde olur.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
i Kitabı, sayfa 37-42.
V V V Etkinlik No.: 10
1. Yönerge
i 3i
1 Elektrik akımının yönü potansiyeli yüksek olan noktadan po-
tansiyeli düşük olan noktaya doğrudur. A noktasında elekt-
V V V riksel potansiyel yüksek, B noktasında ise düşüktür. Noktalar
arasındaki elektriksel potansiyel ilişkisi V > V olmalıdır.
B
A
i
2 Elektronlar direnç üzerinden elektrik akımının geçmesiyle
iletkenin atom ve moleküllerine çarparak elektriksel potansi-
V V V yel enerjisinin bir kısmını kaybeder. Bu sebeple yüklerin en
son bulunduğu nokta düşük elektriksel potansiyele sahiptir.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
Kitabı, sayfa 33-36. 3 Yüklerdeki elektriksel potansiyel enerji kaybı yüksekten bıra-
kılan cisimde olduğu gibi yüklerin hızlanmasına yol açmaz.
Etkinlik No.: 9 Çünkü direncin bir tarafındaki elektrik akımının diğer tara-
fındaki elektrik akımına eşit olması, yüklerin kazandığı kine-
2. Yönerge tik enerjiyi direnç üzerine aktardığı ve üretecin (-) kutbuna
Bu soruya öğrenciler simülasyondaki gözlemlerine göre cevap ve- döndüğünde kinetik enerjisinde zamanla değişme olmadığı
recektir. Muhtemel cevaplar şöyledir: anlamına gelir.

139