Page 144 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

FİZİK 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
olmadığından emin olmak için öncelikle voltmetreyle ölçüm ya-
Etkinlik No.: 13
pılmalıdır. Elektrik kaçağı veya yıldırım tehlikesine karşı elektrik
1. Yönerge hattı önceden topraklanmalıdır. Sigortalar; gerilim hattının aşırı
Öğrencilerin hazırladıkları sunumlara göre farklılıklar görülebilir. yüklenmesi, kısa devre veya elektrik kaçağı durumlarında binaya
akım girişini kendiliğinden keserek olası tehlikeleri önler. İş Sağlığı
Aşağıda muhtemel cevaplar için örnekler verilmiştir.
ve Güvenliği Yasası bu konu ile ilgili tedbirlerin alınmasını zorunlu
Birinci Grup: Elektrik enerjisi; hidroelektrik, termik, nükleer sant- kılar.
raller gibi tesislerde üretilerek kullanım alanlarına taşınır. Elektrik
enerjisinin üretim ve dağıtımı aşağıdaki şemada gösterilmektedir: Dördüncü Grup: Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık gö-
rülebilir. Aşağıda örnek bir levha çizilmiştir

Beşinci Grup: Elektrik çarpması, elektrik kaynağı ile temas sonucu
elektrik akımının iletken olan insan vücudundan geçerek yaralan-
maya veya can kaybına yol açması olarak tanımlanmaktadır. Kaza
İkinci Grup: Evlerde alınması gereken önlemler: durmunda olay yerine ilk gelen kişiler için öncelik, daha fazla ki-
Aletlerin hepsini bir arada kullanmamak. şinin akım ile temas etmesine engel olacak tedbirleri alarak çevre
Islak elle prizlere dokunmamak. güvenliğini sağlamak olmalıdır. Daha sonra şalterden veya sigorta-
dan elektrik akımı kesilmeli, bu yapılamıyorsa elektrik kaynağı ile
Bozuk aletleri tamir ettirmek. kazazedenin teması iletken olmayan (yalıtkan) bir cisim kullanıla-
Fişleri prizde bırakmamak. rak sonlandırılmalıdır. Örneğin tahta bir kutu, plastik veya dokuma
Aletlerin kullanımına dikkat etmek. paspas, telefon rehberi, kalın bir gazete yığını gibi kuru, yalıtkan
nesneler üzerinde durularak yer ile temas edilmeden bir süpürge,
Prizleri çoklu kullanmamaya dikkat etmek. tahta sandalye veya Dikkat Elektrik Tehlikesi tabureyle kazazede-
Topraklı priz kullanmak. nin elektrikle temas hâlindeki uzvu elektrik kaynağı olan nesneden
Elektrikli araçları çocuklardan uzak tutmak. veya duruma göre kaynak kazazededen ayırmaya çalışılmalıdır.
Elektrik akımının kesilmiş olduğundan mutlak emin olunmadan
Prizlere koruyucu kapak takmak. kazazedenin vücuduna temas edilmemeli ve iletken zemine veya
Yanıcı cisimleri ve sıvıları elektrikli aletlerden uzak tutmak. malzemeye basılmamalıdır. Kesinlikle nemli ve ıslak cisimler veya
Prizlere metal ya da başka cisimler sokmamak. metalik bir aletle elektrik kaynağı uzaklaştırılmaya çalışılmamalı-
dır. Akım kesilmeden kazazedenin ve akımın bulunduğu bölgeye
Elektrik akımının verebileceği bir başka zarar da aşırı ısınma nede- yaklaşılmamalıdır. Bu konuda yetkililerinden yardım istenmelidir.
niyle oluşabilecek yangın tehlikesidir. Elektrikli araçların soğutma 112 Acil Çağrı Merkezi aranmalıdır. Yüksek voltaj nedeniyle mey-
sistemi olmadan uzun süreli çalıştırılması yanmaya sebep olabilir. dana gelen kazalarda ise mutlaka akım kesilmelidir. Resmî yetkili-
Benzer biçimde içinden akım geçen kabloların yanıcı maddelere lerden elektrik akımının kesildiğini ve gerekiyorsa izole edildiğini
yakın tutulması durumunda da aynı tehlike geçerlidir. Kısa devre öğrenmeden kazazedeye yaklaşılmamalıdır. Yaklaşık 18-20 metre-
durumlarında oluşan elektrik arkları (kıvılcımlar) yangına sebep lik bir güvenlik mesafesi aşılmamalı ve çevredekiler de yaklaştırıl-
olabilir. Bu durumda itfaiyeye (110 nolu telefon hattı) haber veril- mamalıdır. Bu husus, özellikle tren ve tramvay elektrik hatlarındaki
melidir. hasarlarda hayati önem taşır.
Üçüncü Grup: Okul, fabrika ve iş yerlerinde elektrik akımından 2. Yönerge
kaynaklanan tehlikelerin en aza indirilmesi için prizlere toprakla- Öğrencilerin vereceği cevaplara göre farklılık görülebilir
ma hattı çekilmelidir. Topraklama hattının bulunmadığı ortamlar-
da kablolardaki yalıtıcı kaplamanın incelmesi, kırılması veya soyul- 3. Yönerge
ması gibi herhangi bir sebeple elektrikli araçlarda oluşan elektrik
kaçağı, o araçların bozulmasına neden olabilir. Bu tür kaçakların Öğrencilerin vereceği cevaplara göre farklılık görülebilir
yaşanmaması ve elektrik hattının yüksek gerilimle yüklenmeme- Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
si için bina girişlerine uygun sigorta sistemleri yerleştirilmelidir. Kitabı, sayfa 42.
Elektrik tesisatlarında herhangi bir nedenle bir çalışma yapılacak-
sa mutlaka güvenlik önlemleri alınmalıdır. Elektrik hattında ça- Etkinlik No.: 14
lışmaya başlamadan önce yapılacak ilk iş, binanın ya da dairenin 2. Yönerge
ana elektrik giriş panosundaki tüm sigortaları kapatarak elektrik
akımını kesmektir. Buna rağmen kaçak olabilir düşüncesiyle ellere 1 Kuvvet ayarı sıfır iken çubuk, mıknatıslık özelliğini kaybetmiş-
yalıtkan malzemeden yapılmış eldiven ve ayaklara kuru yalıtkan tir. Bunun sonucunda da herhangi bir manyetik alan oluştu-
malzemeden yapılmış bot ya da ayakkabı giyilmelidir. Kıvılcımın ramamıştır. Kutup şiddetinin sıfırdan farklı olduğu durumda
yol açacağı hasara karşı da koruyucu gözlük kullanılmalıdır. Kab- manyetik alanın oluşması, mıknatıslık özeliği kazanan mad-
lolar kesinlikle çıplak elle hatta eldivenle bile tutulmamalı mutlaka delerin etrafında bir manyetik alana neden olduğunu gösterir.
kargaburnu, pense gibi araçlar kullanılmalıdır. Tesisatta elektrik

142