Page 147 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 19 2. Yönerge
1 Mars manyetik alanını kaybettikten sonra Güneş rüzgârlarına 1 Şekil I’deki boruda sıvının bir miktar alçalarak dengeye gelme-
karşı korumasız hâle gelmiş ve bu rüzgârlar Mars'ın atmosfe- sinde açık hava basıncının etkisi vardır. Bu durumda cam boru
rini uzaya üflemiştir. Hava basıncı azalınca denizler buharla- içindeki sıvının basıncı açık hava basıncına eşit hâle gelmiştir.
şarak kurumuş ve geri kalan su kutuplarda toplanarak don- Şekil II’deki boruda sıvının yükselmesi ise kılcallık ile ilgilidir.
muştur. Yani Dünya, etrafındaki manyetik alanını kaybederse Kılcallıkta ise sıvı molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti ile
yaşanabilir gezegen olma özelliğini de kaybeder. sıvı ve cam boru arasındaki adezyon kuvvetleri etkilidir.
2 Tek bir MR cihazı Mars’ı koruyacak düzeyden daha şiddetli 2 Şekil I’deki düzenekte borunun kesiti önemli değildir. Açık
manyetik alan üretmektedir. Mars’ın yörüngesine bir manyetik hava basıncı değişmediği sürece borunun şeklinin ya da ke-
alan jenaratörü yerleştirilerek Mars’a atmosferini yeniden ka- sit alanının değişmesi borudaki sıvı yüksekliğini değiştirmez.
zandırma düşüncesi üzerinde durulmaktadır. Ancak kılcallıkta kesit alanı önemlidir. Bu nedenle Şekil II’de
gösterilen düzenekteki boru inceldiğinde borudaki sıvı seviye-
3 Günlük hayatta kullandığımız pek çok teknolojik cihazda sinin alçalması beklenir.
manyetik kalkan olarak metal alaşımı olan malzemeler kulla-
nılır. Manyetik alanlardan korunmak istenen bölgenin etrafı 3 Şekil I’deki düzenekte kullanılan borunun malzemesi önemli
manyetik kalkan ile çevrelenir. Metal alaşımlı manyetik kal- değildir. Ancak Şekil II’deki düzenekte kılcallık önemli olduğu
kanların temel işlevi, manyetik alanları engellemek değil man- için kullanılan borunun malzemesi adezyon kuvvetinin değiş-
yetik alanların yönünü değiştirmektir. Mıknatıslanma özelliği mesine neden olacağından önemlidir.
yüksek metallerden oluşan alaşımın içine giren manyetik alan-
lar, malzemenin içinde ilerleyerek korunmak istenen bölgenin 4 Deneyin deniz seviyesinden yüksek bir yerde yapılması açık
hava basıncının değişmesine neden olacağından Şekil I’deki
etrafından dolaşır. Böylece kuvvetli manyetik alanların sebep düzenekte sıvı seviyesi azalacaktır. Kılcallıkta açık hava basın-
olabileceği sorunların önüne geçilir.
cının bir etkisi olmadığı için deneyin deniz seviyesinden yük-
4 Manyetik sapma açısı; bölge, mekân ve zamana göre değişir. sekte yapılması Şekil II’de gösterilen düzenekteki sıvı seviyesini
Pusula ile coğrafi Kuzey Kutbu’nu bulmak için bulunduğumuz etkilemez.
bölgenin sapma açısını bilmemiz ve yönümüzü sapma yönü- 5 Deneyde kullanılan sıvının, özkütlesi küçük bir sıvı ile değiş-
nün tersine sapma açısı kadar çevirerek bu yönde ilerlememiz
gerekir. tirilmesi her iki düzenekteki sıvı seviyelerinin değişmesine
neden olur. Küçük özkütleli sıvı kullanılınca Şekil I’deki dü-
5 Uçak ve gemilerde Manyetik Kuzey Kutbu'nun konumundan zenekte sıvı seviyesi artacaktır. Şekil II’de ise sıvı ile cam boru
yararlanan navigasyon sistemleri bulunur. Bu nedenle rotala- arasındaki adezyon kuvveti değişeceği için sıvı seviyesi de de-
rının doğru olması için Dünya Manyetik Modeli güncelleme- ğişecektir.
lerini takip ederler.
3. Yönerge
6 Havalimanlarındaki pistler Manyetik Kuzey Kutbu'na olan
yönelimlerine göre isimlendirir. Örneğin bir pistin başına 4 1 B kabında bulunan z pipeti, A kabındaki y pipetinden daha
yazılmışsa bu durum pistin doğrultusuyla Manyetik Kuzey uzundur. Kaplar ters çevrildiğinde z pipetinin ucundaki sıvı
o
Kutbu'nun doğrultusu arasında 40 ’lik bir açı olduğu anlamı- basıncı, y pipetininkinden fazla olacaktır. Bu da sıvının kaptan
na gelir. Manyetik kutupların sürekli yer değiştirmesi, pistlere daha hızlı çıkmasına neden olur ve B kabı daha önce boşalır.
verilen isimlerin zaman zaman güncellenmesini gerektirir. 2 x pipetleri kapların içerisine hava girişinin sağlanması için yer-
7 Göç eden pek çok hayvan yerin manyetik alanını takip ederek leştirilmiştir. Sıvı boşalmaya başladıkça kabın içerisindeki ba-
yönlerini bulur. Manyetik alanların değişmesi ise kuşların göç sınç azalmaya başlar. Kaba dışarıdan hava girişi olmazsa kabın
yollarının ve konaklama alanlarının değişimine neden olur. içerisindeki basınç açık hava basıncına eşit olduğu anda sıvı
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders akışı kesilir. Bu durumda kap tamamen boşalamaz.
Kitabı, sayfa 58-61. Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
Kitabı, sayfa 71.
Etkinlik No.: 20
Etkinlik No.: 21
1. Yönerge
1. Yönerge
1
A B C
1 Cevap öğrenciye göre değişiklik gösterebilir. Muhtemel cevap
P > P = P II III I şöyledir:
A B C
P = P > P A I I II Nesne, olay ve nicelikler arasındaki benzerlik ve farklılıklar ba-
C
B
P > P > P B III II III sınç niceliği altında katı, sıvı ve gaz olarak gruplandırılıp sınıf-
landırılabilir. Basınç, katılarda cismin ağırlığı ile doğru, temas
A
C
P = P = P III III I yüzeyinin alanı ile ters orantılıdır. Durgun sıvılarda basınç de-
A B C
rinliğe ve atmosferde deniz seviyesine göre yüksekliğe bağlıdır.
2 Katılarda basınç kuvveti cismin ağırlığına eşittir. A, B ve C Kapalı ortamlardaki gazlarda basınç her noktada aynıdır.
cisimleri aynı maddeden yapılmış olup hacimleri arasında
V = V < V şeklinde büyüklük ilişkisi vardır. Bu durumda A 2 Cevap öğrenciye göre değişiklik gösterebilir. Muhtemel cevap
A
C
B
ve B cisimlerinin ağırlıkları birbirine eşitken C cismi daha ağır şöyledir:
olduğundan cisimlerin basınç kuvvetleri arasındaki büyüklük Nesne/Uygu-
ilişkisi F = F < F şeklinde olacaktır. Uygulama Amacı Basınç İlişkisi
A B C lama
3 P = 60 . d = 6d, P = 60 . d = 5d ve P = 90 . d = 6d Enjektör Genellikle vücuda Sıvılar basıncı her
A 10 B 12 C 15 ilaç vermek. doğrultuda iletilir.
olduğundan cisimlerin yüzeylere uyguladığı basınçlar arasın-
da P = P > P şeklinde büyüklük ilişkisi olur.
C
A
B
145