Page 151 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10

CEVAP ANAHTARLARI
Bilim Kapısı: Bilim Kapısı’nı açmak için iletken şeritlerin arasına Günlük Hayatta: Gemilerin yüzmesi için bu durumdan fay-
hava akımı uygulanmalıdır. Böylece alüminyum şeritler arasında dalanılır.
hızlı akan hava buradaki basıncı azaltır. Bernoulli İlkesi gereği kö- 2 Borunun üst tarafından gönderilen hava, delikten geçerek
şedeki bölmeden içeri giren açık hava basıncı daha büyük hâle gel-
miş olur. Şeritler dış basınç ile itilerek birbirlerine yaklaşır ve temas tahta parçasının alt yüzeyinde yanlara doğru hızla yayılır. Ber-
noulli İlkesi’ne göre akışkanların hızının arttığı yerde basıncı
ettiklerinde elektrik devresini tamamlayarak kapının açılmasını azalmaktadır. Yandaki şekilde gösterildiği gibi tahtanın altında
sağlar. hızla dağılan havanın basıncı azalır. Bu bölgedeki basınç açık
Çalışma Kapısı: Çalışma Kapısı’nı açmak için giderek daralan bir hava basıncından küçüktür. Kartonun altındaki basınç, tahta
boru sistemi oluşturulmalıdır. Bu sisteme bir hava akımı uygulan- ile karton arasındaki hava basıncından daha büyük olduğu
malıdır. Hava, Bernoulli İlkesi sebebiyle dar bölümde vakum etkisi için kartonun altında büyük bir basınç kuvveti oluşmuş olur.
yaratır. Bu etki tüpteki asidin yükselerek metal kapıya ilerlemesini Böylece karton hava akımı nedeniyle aşağı doğru değil, yukarı
ve püskürmesini sağlar. Böylece metal erir ve kapı açılır. doğru hareket ederek tahtaya doğru itilir.
Hayal Gücü Kapısı: Bu kapının açılması için mantarın bulundu-
ğu bölmeye şemadaki su kanalı sistemi konulmuştur. Bu sisteme
su doldurularak suyun mantara uyguladığı kaldırma kuvvetinden
yararlanılır. Mantarın özkütlesi suyun özkütlesinden küçük oldu-
ğu için kaldırma kuvveti sayesinde mantar tıpa suda yüzer ve tüpte
yükselerek kilidi iter. Boşluk kapanır, kapı ise açılır.
Sabır Kapısı: Sabır Kapısı’nda balonun yükselmesi istendiğinden
balon sıcak hava ile şişirilmeli ve bölmedeki açık havanın sağlaya-
cağı kaldırma kuvvetinden yararlanılmalıdır. Sıcak hava ile şişiril-
dikçe balonun hacmi artar ve özkütlesi açık havanın özkütlesinden
daha küçük hâle geldiğinde balon yükselerek kilide çarpar. Böylece
kapı açılır.
2. Yönerge
Kasa, Bernoulli İlkesi ve Archimedes İlkesi ile açılabilmektedir. Ka-
sada bu iki bilim insanından birine ait bir ödül olmalıdır
Muhtemel cevaplar: Ka-
sayı açanlar için ödül Ar-
chimedes Palimpsest (Ar-
şimet’in Palimpsest’i) olup
yanda fotoğrafı verilmiştir.
(Palimpsest: Üstündeki
yazılı metnin bütünüyle
ya da kısmen kazınıp si-
linmesinden sonra yeni
bir metnin yazıldığı rulo
ya da kitap sayfası biçimindeki parşömen.Altta kalan metnin izle- Günlük Hayatta: Bir adet bisküviyi dokunmadan taşımak için
ri morötesi ışınlar vb. sayesinde ortaya çıkarılabilmektedir.) Paha bu durumdan faydalanılabilir. Bisküvi bu sayede hijyen kural-
biçilemez. larına uygun olarak taşınmış olur. Fabrikalarda kullanılırsa
3. Yönerge bisküvinin el değmeden pakete yerleştirilmesi sağlanır. Ayrıca
elektronik makine sistemlerinde parçaları taşımada ve yerleş-
Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık görülebilir. tirmede, sanayide cam, seramik gibi hassas cisimleri taşıma
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders işinde bu durumdan faydalanılabilir.
Kitabı, sayfa 103. 3 Bu durum Bernoulli İlkesi ile ilgilidir. Bernoulli İlkesi’ne göre
akışkanların dar kesitteki hızı büyük olup oluşturdukları ba-
Etkinlik No.: 29
sınç küçüktür. Huni yukarıya doğru genişleyen bir yapıya sa-
1. Yönerge hip olduğundan alt taraftan üflendiğinde buradaki hava daha
Öğrencilerin ifade ediş biçimlerine göre açıklamaları farklılık gös- hızlı akar ancak basınç azalır. Üst tarafta ise huni yapısı ve açık
terebilir. Ancak cevaplar belirtilen çözüm basamaklarını içermeli- hava basıncı nedeniyle oluşan daha büyük bir basınç, pinpon
dir. Günlük hayattaki kullanım alanları için muhtemel cevaplara topunu huninin içine iter ve pinpon topu yükselemez.
örnekler yazılmıştır. Günlük Hayatta: Vakumlama sistemlerinde bu durumdan
1 Demirin özkütlesi, denizin özkütlesinden büyüktür. Bu ne- faydalanılabilir.
denle küp şeklindeki demir kutu denizde batar. Yüzmesi için 4 Cismin şekilde gösterildiği gibi aşağı doğru 10 N değerinde
suyun kaldırma kuvveti kullanılır. Kaldırma kuvveti kutunun ağırlığı vardır. Asılmış olduğu ip cismi taşıdığı için bu kuvvet-
ağırlığına zıt yönde olup onu yukarı itmektedir. Ancak demir le gerilmiş olmalıdır. Ancak tüm hacmi sıvı içerisinde olacak
kutunun ağırlığı, denizin kutuya uyguladığı kaldırma kuvve- şekilde cisim dengedeyken ipte gerilme kuvveti oluşmamış ise
tinden daha büyüktür. Yüzmesi için kutunun özkütlesinin kü- cismin ağırlığını dengeleyen başka bir kuvvetin varlığından
çülmesi gerekir. Bunu sağlamak için denize bırakılmadan önce söz etmek gerekir.. Bu kuvvet, sıvının cisme uyguladığı kaldır-
kutunun içinde oyuklar açılarak hava boşlukları oluşturulma- ma kuvvetidir. Yanda verilen denge şartında T = 0 ise kaldırma
lıdır. Böylece ağırlığı kaldırma kuvveti ile dengelenen kutu kal- kuvveti cismin ağırlığı ile eşit büyüklükte yani 10 N değerin-
dırma kuvveti tarafından yukarı doğru hareket etmeye başlar de demektir. Kaldırma kuvveti cismin batan hacmi ile doğru
ve yüzer. Kutunun özkütlesi açılan oyukların hacmine bağlı orantılıdır. Bu nedenle cismin batan hacmi yarıya inecek şekil-
olarak demirin ve denizin özkütlesinden küçük hâle getirilirse de sıvının bir kısmı boşaltılırsa kaldırma kuvvetinin değeri de
demir kutu deniz yüzeyinde yüzer.
149