Page 158 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

FİZİK 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 43 Derin ortam
1. Yönerge
λ
1 Sığ ortamlardan derin ortamlara gidildikçe su dalgalarının D
dalga boylarının artması, hızlarının da arttığını gösterir.
İlerleme
2 Su dalgaları, sığ ortamlarda ağır yaylardaki gibi yavaş; derin r yönü
ortamlarda hafif yaylardaki gibi hızlı yayılır.
Dalga
3 Havuzda dalgaların tam daire şeklinde yayılması için dalga- kaynağı
ların hız büyüklüğünün her noktada aynı olması gerekir. Bu
durumda havuzun derinliği her noktada aynıdır. Gölde oluşan i
dalgaların dairesel olmayan eğriler şeklinde yayılması için dal-
gaların hız büyüklüğünün her noktada aynı olmaması gerekir.
Bu durumda gölün derinliği her noktada aynı değildir. λ S
4 K, L ve M ortamlarında dalgaların dalga boyları incelendiğin-
de aralarında λ > λ > λ büyüklük ilişkisi olduğu görülür. Sığ ortam
M
L
K
Bu durumda yayılma hızları arasındaki ilişki de V > V >
M
L
V olur. Dalgalar derin ortamlarda daha hızlı yayıldığına göre 4 Doğrusal dalgalarda kırılmanın nedeni derinlik farkıdır. Or-
K
ortam derinlikleri arasındaki ilişki h > h > h olur. tamların derinlikleri arasındaki fark azaltıldığında gelme ve
L
M
K
kırılma açıları arasındaki fark da azalacaktır. Buna göre sığ or-
2. Yönerge tamın derinliği arttırılarak ya da derin ortamın derinliği azal-
1 Stroboskop, düzenli olarak tekrarlanan hareketleri incelemekte tılarak kırılma açısı küçültülebilir. Gelme açısı küçültülerek de
kullanılan bir alettir. Stroboskop sayesinde su dalgalarının fre- kırılma açısı küçültülebilir.
kansı bulunarak dalga boyu hesaplanabilir. Stroboskop, dalga Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
leğeninde oluşturulan periyodik su dalgalarının tepe ve çukur- Kitabı, sayfa 157-161.
larını gözlemleyecek şekilde su dalgalarının üzerine tutulur ve
çok hızlı çevrilir. Stroboskopun frekansı zamanla düşürülerek Etkinlik No.: 45
üzerindeki yarıkların arkasından, dalga leğeninde oluşturulan 1
periyodik dalgalara bakılır. Su dalgalarının ilk defa durgun
göründüğü an stroboskobun frekansı ölçülür. Bu anda yarıkla-
rın frekansı ile su dalgalarının frekansı birbirine eşittir. Dalga Gelen dalgalar Normal
boyu ve frekans değeri kullanılarak dalga hızı hesaplanır.
2 Stroboskobun kullanım alanlarına göre farklı çeşitleri vardır.
Müziksel sesler çıkaran teller ya da diyapazonların titreşimleri
gibi hızlı olan hareketleri saymak, gözlem yaparak mümkün
olmayabilir. Stroboskop kullanılarak titreşimler çok daha ko- a
lay sayılabilir. Stroboskop motor gibi titreşim yapan bazı cihaz- i c = 90 - i Sığ ortam
ların titreşim frekansını ölçmekte de kullanılır.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders Derin ortam d = 90 - r r
Kitabı, sayfa 153-157. b
Etkinlik No.: 44
1 Dalgalar sığ ortamda daha yavaş hareket ettiğinden dalga boyu
küçülmüş ve ilerleme doğrultusu değişmiştir. Dalgaların fre- Kırılan dalgalar
kansı ve periyodu kaynağa bağlı olduğundan bu büyüklükler-
de değişiklik olmaz. Şekilde yüzeyin normali yüzeye dik olduğundan
2 Dalgalar derin ortamdan sığ ortama geçmektedir. Derin or- a + 90 – i = 90 b + 90 – r = 90
tamdaki gelme açısı sığ ortamdaki kırılma açısından büyüktür.
Bu açılardan büyük olanın bulunduğu ortam daha derindir. a = i olur. b = r olur.
3 Sığ ortamdan derin ortama geçen dalgaların hız büyüklüğü 2 Gelen dalgaların ilerleme doğrultusunun yüzeyin normali ile
artar. Bu durumda dalga boyu büyür, kırılma açısı gelme açı- yaptığı açıya (a = i) gelme açısı, kırılan dalgaların ilerleme doğ-
sından büyük olur (r > i) ve dalgaların ilerleme doğrultusu de- rultusunun yüzeyin normali ile yaptığı açıya (b = r) kırılma
ğişir. Dalgalar şekildeki gibi çizilebilir. açısı denir.
3 Sığ ortamdan derin ortama geçen dalgaların ilerleme doğrul-
tusu, yüzeyin normalinden uzaklaşacak şekilde kırılır.
4 Doğrusal su dalgaları derin ortamdan sığ ortama geçerken
ilerleme doğrultusu, yüzeyin normaline yaklaşacak şekilde kı-
rılır. Buna göre X ortamı, Y ortamına göre daha derindir. Dal-
gaların derin ortamdaki dalga boyu ve hızı sığ ortamdakinden
büyük olduğundan dalgaların X ortamındaki dalga boyu ve
yayılma hızı daha büyüktür.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
Kitabı, sayfa 157-161.
156