Page 163 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10

CEVAP ANAHTARLARI
d) Cisimlerin renkli görünmesi, ışığın dalga modeliyle ilişkilendi- 3 Işık akısı bir kaynaktan birim zamanda yayılan ışık miktarı
rilebilir. olduğundan kaynakların ışık şiddetleri arttırılırsa K ve L ek-
e) Bardaktaki kalemin kırıkmış gibi görünmesi, ışığın kırılması ranlarına düşen ışık akısı da artar.
sebebiyle oluşur. Bu olay, ışığın tanecik ve dalga modeliyle iliş- 4 Aydınlanma şiddeti, birim yüzeye dik olarak düşen ışık akısı
kilendirilebilir. miktarıdır. Dolayısıyla bir yüzeye düşen ışık akısı ile o yüzeyin
f) Beyaz ışığın prizmadan geçerken renklerine ayrılması, ışığın aydınlanma şiddeti doğru orantılıdır.
dalga modeliyle ilişkilendirilebilir. Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
g) Gökyüzünün mavi görünmesi, ışığın dalga modeliyle ilişkilen- Kitabı, sayfa 185-189.
dirilebilir.
ğ) Aydınlanma, ışığın tanecik ve dalga modeliyle ilişkilendirilebilir. Etkinlik No.: 58
h) Suyun üzerindeki petrol kalıntılarının farklı renklerde görünme- 1 Sistemde sadece K kaynağı çalışırken perde üzerinde hiç ışık
1
si, ışığın aynı anda hem kırılması hem de yansıması yoluyla olu- alamayan bölgede tam gölge oluşur. Sadece K kaynağı çalışır-
2
şur. Bu olay, ışığın tanecik ve dalga modeliyle ilişkilendirilebilir. ken perde üzerinde yine tam gölge oluşur ancak K kaynağı
2
1
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders perdeye K kaynağına göre daha yakın olduğu için oluşan tam
gölgenin alanı artar. K ve K kaynakları birlikte çalışırken olu-
Kitabı, sayfa 185. 1 2
şan gölgeler üst üste düşer. Perde üzerinde her iki kaynaktan
da ışık alamayan bölgede tam gölge oluşur. Ancak K kayna-
Etkinlik No.: 56 2
1
Cevaplar öğrenciye göre değişiklik gösterebilir. Muhtemel cevap ğından ışık alamayan bölgenin bir bölümü K kaynağından
ışık aldığı için bu bölgede yarı gölge oluşur.
şöyledir:
1 Kâğıt çevrilip yatay duruma getirildiğinde kâğıt yüzeyindeki
aydınlanmanın azaldığı gözlemlenir. Saydam olmayan
küresel engel
2 Kâğıt, fenerden uzaklaştırıldığında aydınlanmada azalma göz-
lemlenir. K K Tam
3 Kaynak sayısı arttırılınca aydınlanmanın arttığı gözlemlenir. 1 2 gölge
Perde
4 E = Φ = 4πI
A 4πr 2
E = I Saydam olmayan
r 2 küresel engel
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
Kitabı, sayfa 185-189. K 1 K 2 Tam
Etkinlik No.: 57 Perde gölge
1. BÖLÜM
1 Şekil I’deki kaynaktan ışınlar aralarında açı olacak şekilde ya-
yılmaktayken Şekil II’deki kaynaktan yayılan ışınlar paraleldir. Saydam olmayan
Bu durumda ışık kaynakları ekranlara yaklaştırıldığında Şekil küresel engel Yarı
I’deki ekranda aydınlanma şiddeti artarken Şekil II’dekinde bir gölge
değişiklik olmaz.
K 1 K 2
Tam
2 Ekranların yüzey alanları arttırıldığında Şekil I’deki ekrana dü- Perde gölge
şen ışık ışını miktarı artacağından yüzeydeki ışık akısı da artar.
Ancak Şekil II’deki ekranın yüzey alanı artsa bile üzerine düşen
ışık ışını sayısında bir değişiklik olmayacağı için yüzeydeki ışık 2 Noktasal ışık kaynağından engellere teğet olacak şekilde ışınlar
akısı aynı kalır.
çizilir. Işınların arasında kalan bölge kaynaktan hiç ışık alma-
3 Kaynaklardan çıkan ışık ışınları ekrana ne kadar dik gelirse dığı için tam gölge olur. Kaynağa yakın olan engelin gölgesi,
ekran yüzeyindeki aydınlanma şiddeti de o kadar büyük olur. uzak olan engelin gölgesinden daha büyük oluşur.
Ekranlar düşeylerinden geçen eksen etrafında α açısı kadar
döndürüldüğünde ekranlara gelen ışık ışınları yüzeyin nor-
mali ile açılı geleceğinden ekranların yüzeyindeki aydınlanma Engel
şiddetleri azalacaktır. Tam
4 Kaynakların ışık şiddetlerinin artması ekranlara düşen ışık gölge
akısı miktarını arttıracağı için her iki ekran yüzeyindeki ay- Noktasal
Tam
dınlanma şiddetleri de artacaktır. kaynak Engel gölge
2. BÖLÜM Perde
1 Işık kaynakları çalıştırıldığında K ekranı parlak olurken L ek- 3 K ve K noktasal ışık kaynakları saydam olmayan küresel en-
1
ranı parlak olmaz. Bunun nedeni yüzey parlaklığının yüzey- gelin önüne şekildeki gibi yerleştirildiğinde oluşan iki gölge-
2
den yansıyan ışık ışını miktarı ile ilgili olmasıdır. Beyaz yüzey- nin çakıştığı yer hiç ışık almadığı için tam gölge, çakışmadığı
ler ışığı yansıtırken siyah yüzeylerden ışık yansımaz. yerler ise kısmen ışık aldığı için yarı gölge olur. Ayrıca kaynak
2 Eşit uzaklıktaki özdeş kaynaklardan eşit büyüklükteki ekranla- küresel engelin merkezinden geçen perde normali üzerinde
ra düşen ışık ışını miktarı aynı olacağından K ve L ekranların- değilse gölgeler tam yuvarlak olmaz ve oval şekilde oluşur.
daki ışık akıları eşittir.
161