Page 164 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

FİZİK 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
3 Dünya, Ay ile Güneş arasına girdiğinde Dünya’nın gölgesi Ay
Yarı üzerine düşer. Ay’ın gölge olan kısmına Güneş’ten ışık düş-
Saydam olmayan gölge mediği için Ay, Güneş’ten aldığı ışığı yansıtamaz. Dolayısı ile
K 1 küresel engel Ay’ın gölge olan kısmı görülemez. Bu olaya Ay tutulması denir.
Ay’ın tamamı tam gölgede kalırsa hiç görülemez ve bu tutul-
Tam maya tam Ay tutulması adı verilir. Bir kısmı gölgede kalırsa
gölge
K 2 birazı görülür ve buna kısmi Ay tutulması adı verilir.
Yarı Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
Perde gölge Kitabı, sayfa 191-194.

Etkinlik No.: 60
4 Gölge oluşturan ışık kaynakları her zaman noktasal değildir. 1 Gelme açısı: Bir yüzeye gelen ışının yüzeyin normali ile yap-
Noktasal olmayan kaynakların üzerindeki her nokta, noktasal tığı açıdır.
bir ışık kaynağı gibi düşünülür. Noktasal olmayan kaynağın
uçları K ve K noktasal kaynaklarmış gibi alınır ve bu nokta- Yansıma açısı: Bir yüzeyden yansıyan ışının yüzeyin normali
1
2
lardan çizim yapılarak gölgenin sınırları belirlenir. ile yaptığı açıdır.
2 Gelen ışın, yansıyan ışın ve yüzeyin normali aynı düz-
Yarı lemdedir.
gölge
Gelme açısı ile yansıma açısı birbirine eşittir.
3 Yansıyan ışınlar kırmızı renkte çizilmiştir.
Tam
Küresel Saydam gölge
kaynak olmayan cisim Gelen ışın
Perde
Yansıyan ışın
5 Bir engelin gölgesinin şekil ve boyutu; ışık kaynağına olan
uzaklığına, gölgenin düştüğü yüzeye olan uzaklığına ve ışığın Yansıtıcı yüzey
engele gelme açısına göre değişir. Bu faktörlerden herhangi biri Şekil I
değiştiği anda gölgenin şekli de değişir.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
Kitabı, sayfa 191-194. Gelen ışın Normal Yansıyan ışın

Etkinlik No.: 59
θ θ
1 Perde, gölge konisinin içinde (Perde I) ise orta kısmında tam
gölge; tam gölgenin etrafında yarı gölge oluşur. Perde, gölge
konisinin tepe noktasında (Perde II) ise sadece yarı gölge olu- Yansıtıcı yüzey
şur. Perde, gölge konisinin dışında (Perde III) ise yine yarı göl- Şekil II
ge oluşur ancak oluşan yarı gölgenin orta kısmı dış kısma göre
biraz daha fazla ışık alır. 4 Şekil I'de düzlem engele paralel gelen ve yansıyan dalgaların
ilerleme doğrultuları, yansıtıcı yüzeye dik gelen ve yansıyan
Yarı Tam Yarı Yarı Yarı ışınların ilerleme doğrultusuyla aynıdır. Şekil II'de düzlem
gölge gölge gölge gölge gölge engele θ açısı yapacak şekilde gelen ve yansıyan doğrusal su
dalgalarının ilerleme doğrultuları, yansıtıcı yüzeyin normali
ile θ açısı yapacak şekilde gelen ve yansıyan ışınların ilerleme
doğrultusuyla aynıdır. Yansıma Kanunları hem su dalgaları
hem de ışık için geçerlidir.

Düzlem engel
Gelen
dalgalar
İlerleme
doğrultusu

Perde I Perde II Perde III
Yansıyan
dalgalar
2 Ay, Dünya ile Güneş arasına girdiğinde Ay’ın gölgesi Dünya
üzerine düşer ve bu bölgeden bakıldığında Güneş görüle- Şekil I
mez. Bu olaya Güneş tutulması denir. Dünya üzerinde oluşan
tam gölgenin üzerinden bakıldığın da Güneş hiç görülmez ve
buna tam Güneş tutulması adı verilir. Yarı gölgenin üzerinden
bakıldığın da Güneş kısmen görülür ve buna kısmi Güneş tu-
tulması adı verilir.

162