Page 172 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

FİZİK 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
2 İnce kenarlı mercekte odak noktası, kırılan ışınların birbirini Etkinlik No.: 76
kestiği noktada oluştuğu için gerçektir.
1 Cevaplar öğrenciye göre değişiklik gösterebilir. Muhtemel ce-
2. Yönerge vap şöyledir:
1 Büyüteç, dürbün, teleskop, mikroskop, gözlük, fotoğraf maki-
Asal eksen nesi, kamera yapımında ve daha birçok alanda kullanılmak-
tadır.
2 İnce kenarlı merceğin odak noktası ile mercek arasında kalan
cisimler, olduğundan büyük ve düz görülür. Bu nedenle büyü-
2 Kalın kenarlı mercekte odak noktası, kırılan ışınların uzantıla- teçte ince kenarlı mercek kullanılır.
rının birbirini kestiği noktada oluştuğu için sanaldır.
3 Cismin net olarak görülebilmesi için görüntü sarı benek üze-
3. Yönerge rinde oluşturulmalıdır. Bunun sağlanabilmesi için gelen ışın-
ların birbirinden yeterince uzaklaştırılması gerekir. Işınları
1 Merceğin eğrilik yarıçapları arttırılırsa asal eksene paralel ge- uzaklaştırmak amacıyla gözlükte kalın kenarlı mercek kulla-
len ışınların kırıldıktan sonra asal ekseni kestiği noktanın mer- nılmalıdır.
ceğe olan uzaklığı artar. Bu durumda odak uzaklığı da artar.
2 Merceğin yapıldığı maddenin kırılma indisi arttırılırsa ışınlar
daha çok kırılır ve ışınların asal ekseni kestiği noktanın mer-
ceğe olan uzaklığı azalır. Bu durumda odak uzaklığı da azalır.
K
3 Merceğin içinde bulunduğu ortamın kırılma indisi arttırılırsa K
ışınlar daha az kırılır ve ışınların asal ekseni kestiği noktanın
merceğe olan uzaklığı artar. Bu durumda odak uzaklığı da ar-
tar.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
Kitabı, sayfa 237-239. 4 Cismin net olarak görülebilmesi için görüntü sarı benek üze-
rinde oluşturulmalıdır. Bunun sağlanabilmesi için gelen ışın-
Etkinlik No.: 75 ların birbirine yeterince yaklaştırılması gerekir. Işığı yaklaş-
1 Merceklerde ışık kırılmaya uğradığı için ortamların kırılma tırmak amacıyla gözlükte ince kenarlı mercek kullanılmalıdır.
indisleri önemlidir. Eğer ince kenarlı bir mercek, kendi kırılma
indisinden büyük kırılma indisi olan bir ortama yerleştirilirse
ışığı kırarken kalın kenarlı mercek gibi; aynı durumdaki kalın
kenarlı bir mercek ise ince kenarlı mercek gibi davranır. Bu
duruma merceğin karakter değiştirmesi de denir. L
L
2 Çukur aynalar ince kenarlı mercekler gibi ışığı toplarken tüm-
sek aynalar kalın kenarlı mercekler gibi ışığı dağıtır. Bu yön-
leriyle birbirine benzeyen küresel ayna ve merceklerin benze-
meyen yönleri daha fazladır. Küresel aynalarda olaylar ışığın
yansıma özelliğine göre, merceklerde ise ışığın kırılma özelli-
ğine göre gerçekleşir. Küresel aynalar tek bir merkez noktasına Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
sahiptir fakat merceklerin bir ya da birden fazla küresel yüzeyi Kitabı, sayfa 239-245.
bulunabileceği için sabit bir merkezleri yoktur. Küresel ayna- Etkinlik No.: 77
larda odak noktasının yeri, her koşulda merkez uzunluğunun
yarısına eşittir. Merceklerde ise odak noktasının yeri merceğin 1. Yönerge
yapıldığı maddeye, ortama ve yüzeylerin eğrilik yarıçapına
göre değişim gösterir. 1
a
3 İnce kenarlı bir merceğin altına yerleştirilerek güneşe tutulan
ve güneşten gelen paralel ışınların üstüne odaklanması sağla- Asal
nan bir kâğıt, bir süre sonra yanmaya başlar. eksen
O
4 Su dolu plastik şişeler, dolu veya boş cam şişeler, kırılmış cam 2F F F 2F
parçaları gibi malzemeler, mercek gibi davranıp güneş ışığını
bir noktaya odaklayarak kuru otların tutuşmasına ve sonra- İnce kenarlı merceğin asal eksenine paralel gelen ışın,
sında orman yangınlarına sebep olabilir. Orman yangınları, odak noktasından geçecek şekilde kırılır.
sadece çok uzun yıllar sonucunda yetişen ağaçların yanması
anlamına gelmez. Ormanın ev sahipliği yaptığı pek çok canlı
türünün de yok olmasına sebep olur. Ormanın ve içindeki do- b
ğal hayatın tekrar eski hâline gelmesi için ise çok uzun zaman
Asal
gerekir. Bu nedenle doğal hayatın korunması için gereken özen eksen
gösterilmeli ve etrafa çöp atılmamalıdır. Hatta gerçek bir doğa
O
dostu olup atılmış çöpleri toplanmak sorumluluğumuzdur. 2F F F 2F
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders
Kitabı, sayfa 237-239.
İnce kenarlı merceğin odak noktasından geçerek gelen
ışın, asal eksene paralel şekilde kırılır.

170