Page 170 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

FİZİK 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
Havadan cama geçen ışık normale yaklaşarak kırılır. Küresel yüze- Etkinlik No.: 71
ye gelen ışın ise küre merkezinden yüzeye dik olarak geleceği için
kırılmadan hava ortamına geçer. Işık, kırılma indisi küçük ortamda 1 Havanın sıcak olduğu günlerde asfalt yollar, atmosferden daha
hızlı; kırılma indisi büyük ortamda yavaş hareket eder. sıcak olur. Asfalttan yukarı doğru çıkıldıkça hava sıcaklığı
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders azalır. Bu sıcaklık farkı atmosferin asfalta yakın kısımlarını az
Kitabı, sayfa 223-226. yoğun, üst kısımlarını da çok yoğun ortamlar hâline getirir.
Araçtan yansıyan ışınlar, kırılma indisi küçük ortam gibi dav-
Etkinlik No.: 70 ranan, asfalt yüzeyine yakın kısımlardan yansıyarak göze gelir.
1. Yönerge 2 Fiber optik kablolar, genellikle cam veya plastik gibi saydam
malzemelerden yapılmış ve ışık sinyallerini iletmeye yarayan
1 Işın kırılma indisi büyük ortamdan kırılma indisi küçük orta- düzeneklerdir. Bu kablolarda elektrik sinyali yerine ışık sin-
ma sınır açısından daha büyük bir açıyla gelirse diğer ortama yali iletilir. Bu nedenle normal kablolara göre çok daha hızlı
geçemez ve ortamların ara yüzeyinden yansır. Bu olaya tam bir şekilde veri iletimi sağlanır. Işık sinyali kablo içinde tam
yansıma denir. yansımalar yaparak ilerler.
Işığın ayırıcı yüzeye kırılma indisi büyük ortamdan kırılma Fiber optik kablolar hızlı ve güvenli veri iletimi gerektiren
indisi küçük ortama doğru ve sınır açısından daha büyük bir cihaz ve sistemler olmak üzere çok çeşitli alanlarda kullanıl-
açıyla gelmiş olması gerekir. maktadır. Bunlardan başka tıp alanında ve nükleer santraller-
2 Yalnızca ışığın geldiği ortamın kırılma indisinin artması, sınır de radyoaktif ışınların iletişimi bozduğu yerlerde de kullanıl-
açısının değerini azaltır. Aynı şekilde ışığın geldiği ortamın maktadır.
kırılma indisinin azalması, sınır açısının değerinin artmasına 3 Havuz aydınlatma araçları ışınların tam yansıma yapacağı
sebep olur. şekilde havuz içine yerleştirilerek havuzda iç yansı malar oluş-
turulur. Yansıyan ışınlar havuz dibi ve duvarlarına yönlendiri-
Yalnızca ışığın kırılarak geçtiği ortamın kırılma indisinin art-
ması, sınır açısının değerini arttırır. Aynı şekilde ışığın kırıla- lerek havuzun iç yüzeylerinin aydınlatılması sağlanır. Böylece
geceleri hem güzel bir görüntü oluşturulmuş hem de havuzun
rak geçtiği ortamın kırılma indisinin azalması, sınır açısının güvenliği sağ lanmış olur. Ayrıca havuzların iç kaplamalarının
değerinin azalmasına sebep olur.
aydınlığı arttırılarak yüzücülerin hareketleri daha rahat gö-
2. Yönerge rülür.
1 Sınır açısı değerinin en küçük olması için ışığın kırılarak geçti- 4 Gökkuşağı oluşurken ışığın kırılması ve tam yansıma olayları
ği ortamın kırılma indisinin, ışığın geldiği ortamın kırılma in- birlikte gerçekleşir. Şekil I’deki gibi güneş ışığı, yağmur dam-
disine oranı en küçük olmalıdır. Tabloda verilen maddelerden lasında bir defa tam yansımaya uğradığı zaman ilk gökkuşağı
en küçük sınır açısı elmastan havaya geçişte gerçekleşir. oluşur. Ancak bazı ışık ışınları Şekil II’deki gibi yağmur dam-
lasında iki defa tam yansımaya uğrar ve böylece ikinci gökku-
2 Sınır açısı değerinin en büyük olması için ışığın kırılarak geç- şağı oluşur. İkinci gökkuşağının renk sıralaması birinciye göre
tiği ortamın kırılma indisinin, ışığın geldiği ortamın kırılma ters ve parlaklığı daha azdır.
indisine oranı en büyük olmalıdır.
Tabloda verilen maddelerden en büyük sınır açısı camdan Güneş
benzene ve sudan buza geçişte gerçekleşir. ışığı
3 Kırılma indisi küçük olan ortamlardan kırılma indisi büyük
ortamlara geçişlerde tam yansıma olayı gerçekleşmez. Örne-
ğin ışık sudan etil alkol, benzen, cam ve elmasa geçerken tam
yansıma olmaz.
3. Yönerge
Tam yansıma yalnızca kırılma indisi büyük ortamdan kırılma
indisi küçük ortama geçişte gerçekleşen bir olaydır. Mor
Suyun kırılma indisi havanın kırılma indisinden daha büyük
olduğu için ışığın sudaki ortalama hızı havadaki hızından daha Kırmızı
küçüktür.
Sudan havaya kırılarak geçen ışınlar normalden uzaklaşacak şe- Şekil I
kilde, havadan suya geçen ışınlar ise normale yaklaşacak şekilde
kırılır.
Su ortamından ayırıcı yüzeye 48 den küçük açıyla gelen ışınlar,
o
kırılarak havaya geçer.
Su ortamından ayırıcı yüzeye 48 açısıyla gelen ışınlar kırılma Güneş
o
ışığı
o
açısı 90 olacak şekilde kırılır.
o
Su ortamından ayırıcı yüzeye 48 den büyük açıyla gelen ışınlar,
ayırıcı yüzeyden geri yansır.
Tam yansıma yalnızca kırılma indisi büyük ortamdan kırılma
indisi küçük ortama geçişte gerçekleşen bir olay olduğu için
hava ortamından ayırıcı yüzeye gelen bütün ışınlar kırılarak su
ortamına geçebilir. Kırmızı
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaoğretim Fizik 10 Ders Mor
Kitabı, sayfa 226-232.
Şekil II
168