Page 132 - Coğrafya 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

COĞRAFYA 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No.: 6 4. Haritada, 1995’te su sıkıntısı bulunmayan ülkelerin 2025’te su
sorunuyla karşılaşacağı görülmektedir. 2025’te bazı gelişmiş ülke
Yönerge ve bölgelerin de su sorunuyla karşı karşıya kalacağı belirlenmiş-
tir. Geri kalan bölgelerde su döngüsündeki bozulmalar daha
1. Doğadaki Karbon Üretimi Doğadaki Karbonun fazla hissedilecektir. Bu bölgelerde su döngüsündeki bozulmalar
Depolanması zaten var olan temiz suya ulaşma zorluğunu daha da artıracaktır.
Kuzey Amerika’da, ABD ve Meksika’da, Kuzey Afrika ülkelerin-
Solunum Fotosentez de, Güney Afrika’da, Arap Yarımadası ve Orta Doğu’da, Avru-
Fosil yakıtların yanması Deniz canlılarının kabuk pa’da, Ön ve Orta Asya ve Uzak Doğu’da hızla yayılan su sıkıntısı
oluşumu yaşanacaktır.
Kayaçların ayrışması Tortullaşma
Yanma Fosil oluşumu
Besin zincirinde enerji akışı

2. 1800’lü yıllardan sonra sanayileşmenin dünya genelinde hızla Etkinlik No.: 8
yayılması, sanayileşmeye bağlı olarak artan enerji ihtiyacı ve bu Yönerge
enerjinin kullanımı fosil yakıtların kullanımı artırmıştır. Eko-
nomik büyümeye bağlı olarak artan otomobiller ve beraberinde 1. 1985-2002 yılları arası: Sultan Sazlığı ve Yay Gölü’nde alansal
egzoz gazları küresel çapta karbon üretimini artırmıştır. Nü- küçülme görülmektedir.
fusun hızla artması gıda ihtiyacının artmasına sebep olmuş ve 2002-2016 yılları arası; Sultan Sazlığı ve Yay Gölü’nde alansal
karbondioksit yutağı olan ormanlar tarım alanına dönüştürül- genişleme olmuştur.
meye çalışılmıştır. İmara açılma, yol yapımı ve maden arama gibi
sebepler ile orman tahribatındaki artış doğadaki karbondioksiti 1985-2016 yılları arası; İlk olarak kurumaya yakın hızlı bir kü-
hızla artmıştır. çülme görülen sazlık ve göl kurumuş bölgelerinde su yüzeyi art-
maya başlamıştır.
3. Sanayileşmenin başladığı 1900’lü yıllarda Batı Avrupa ve ABD’de
sanayileşmeye bağlı olarak karbondioksit üretiminin çok fazla 2. 1985-2016 yılları arasında, Sultan Sazlığı ve Yay Gölü çevresin-
olduğu görülmektedir. 2019 yılına gelindiğinde sanayileşmeye de su yüzeyinde 2002’de azalış, 2016’da ise artış gerçekleşmiştir.
bağlı olarak enerji kullanımında görülen hızlı artış, dünya gene- Sazlık-bataklık alanlarda 1985, 2002, 2016 yılları arasında sürek-
linde karbondioksit üretiminin de hızla arttığını göstermekte- li olarak alansal daralma olmuştur. Kuru tarım yapılan alanlarda
dir. Günümüzde gelişmiş ülkeler, tükenmeyen enerji kaynakla- 2002’de küçük bir alansal genişleme olsa da 2016’da bir önceki
rına daha fazla yönelmiş olsa da ABD ve Çin gibi ülkelerde fosil yıla göre alansal daralma gerçekleşmiştir. Sulu tarım yapılan
yakıt kullanımı çok fazladır. alanlarda 1985, 2002, 2016 yılları arasında sürekli ve düzen-
li olacak şekilde alansal genişleme olmuştur. Mera alanlarında
4. Doğadaki karbon salınımını dengeleyebilmek için fosil yakıt 1985, 2002, 2016 yıları arasında sürekli olarak azalma olduğu
kullanımı azaltılmalı, tükenmeyen enerji kaynaklarının (rüzgâr, gözlemlenmiştir. Bitki örtüsü bulunmayan alanların yüzeysel
güneş, su vb.) kullanımı ise artırılmalıdır. Ormanların tahrip dağılışında, 2002’de bir önceki yıla göre alansal artış gerçekleşir-
edilmesini azaltabilmek için hukuki yaptırımı ağır olan yasalar ken 2016’da daha önceki yıllara oranla büyük bir alansal daralma
çıkarmak, anız yakımını engellemek ve kalabalık şehirlerde top- olmuştur.Tuzlu yüzeyler, 2002’de bir önceki yıla göre artarken
lu ulaşımı daha cazip hâle getirmek gerekir. 2016'da ise bir önceki yıla göre daralmıştır.
Ekosistemdeki bir değişim ekosistemi oluşturan diğer ögeleri de
etkiler. Bu nedenle arazi örtüsündeki değişimler birbiriyle etki-
leşim hâlindedir. Özellikle Sultan Sazlığı gibi sulak alanlarda su
Etkinlik No.: 7 döngüsünde gerçekleşen değişimler çok daha fazla etkili olur.
Kuşların göç yolları üzerinde olan Sultan Sazlığı’ndaki su yüzeyi
Yönerge değişimleri; kuşların bu alandaki beslenme, üreme ve kuluçka
1. Buharlaşma, terleme, yoğunlaşma, yağış, yer altı suyu, bitki kök- faaliyetlerini değiştirecektir. Sultan Sazlığı ve yakın çevresinde
leri su alınması, yüzeysel akış, süzülme (sızma), kar birikim ala- tespit edilen 48 adet endemik tür, gerçekleşen arazi örtüsü de-
nı, süblimleşme, taşınma ğişimlerinden olumsuz etkilenecektir. Dünyada sadece Sultan
Sazlığı’nda bulunan çok yıllık bir çayır türü olan (Caesaria Kit
1. Buharlaşma 2. Yağış 3. Yer altı suyu akışı Tan), yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktır.
2. Su döngüsünde oluşacak değişim 1 numaralı aşamada buhar-
laşmanın ve bitkilerde terlemenin azalmasına, atmosferde ise
yoğunlaşmaya ve 2 numaralı aşamada yağışta azalmalara neden 3. Sultan Sazlığı, göçmen kuşlar için önemli bir sulak alandır. Saz-
olur. Yağışların azalması litosfer ve hidrosferde de yüzeysel akı- lıkta 600.000’den fazla su kuşu bulunmaktadır. Bu durum sazlı-
şa ve 3 numaralı alanda yer altı suyu akışında azalmalara sebep ğın A sınıfı sulak alan özelliği taşıdığını göstermektedir. Flora
olacağı için doğal ortamlarda su yüzeyinde alansal küçülmeler bakımından zengin endemik türlere sahip olmasından dolayı da
veya kurumalar görülebilir. korunması gereken sulak alanlar içerisinde yer alarak Ramsar
Sözleşmesi’ne girmiştir.
3. İnsanlar yer altı sularını kontrolsüz kullanarak, gölleri besleyen
akarsuların yönünü değiştiren su kanalları yaparak, bataklıkları
kurutarak, tarımda aşırı sulama faaliyeti yaparak su döngüsü- 4. Sulak alanların sürdürülebilirliği için bu alanların koruma (sit
nün işleyişindeki doğal dengeyi bozabilirler. Ayrıca nüfus po- alanı) alanına dönüştürülüp, endemik türler hukuki yaptırımlar
litikalarının doğru tasarlanamaması ve şehir gelişiminin doğru uygulanarak insan tahribatından korunmalıdır. Turizm potansi-
uygulanamaması gibi insan faaliyetleri de su döngüsünün doğal yeli de dikkate alınarak bu alanların korunmasına yönelik sosyal
işleyişinde bozulmalara neden olur. farkındalık projeleri hazırlanmalıdır.

130