Page 134 - Coğrafya 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

COĞRAFYA 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
4. Sosyal-kültürel bilinçlenmenin artması, aile planlamasının Etkinlik No.: 13
yaygınlaşması, evlilik yaşının yükselmesi, doğurganlık oranla-
rındaki azalma ve kadınların çalışma hayatında daha fazla yer Y
Yönergeönerge
alması gibi faktörler günümüzde nüfus artış hızını kademeli
olarak düşürmektedir. Teknolojik gelişmelere bağlı olarak insan 1. Öne çıkan fonksiyonlar; tarım, ticaret, madencilik ve zanaattır.
gücüne duyulan ihtiyacın her geçen gün daha da az hissedil- Toprağı işleme ve elde edilen ürünü değerlendirmenin tarım
mesi ve nüfusun niceliğinden ziyade niteliğine önem verilmesi, ve ticareti, ham maddeleri çıkarıp işlemenin ise madencilik ve
III. Dönem'de nüfusun niteliğinin yükseltilmesi fikrini ön pla- zanaat kollarını geliştirmesi bu durumun nedeni olarak gös-
na çıkarmıştır. terilebilir.
2. FONKSİYONU GEREKÇESİ
5. 1923-1965 yılları arasını kapsayan I. Dönem'de Türkiye nüfu-
su yaklaşık 11 milyon kişi artmıştır. Doğum oranlarını artırıcı Liman Şehri Coğrafi konumu
politikaların uygulanması, Anadolu'ya yapılan Türk göçleri,
1939 yılında Hatay'ın ana vatana katılması nüfusun artmasını İdari Şehir Başkent olması
sağlamıştır. Ancak II. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla erkeklerin Ticaret Şehri Kara yolu ve deniz yolu ulaşımının gelişmiş olması
uzun süreli olarak askere alınması ve ortaya çıkan bazı ekono-
mik sorunlar, nüfus artış hızının tekrar düşmesine neden ol- 3. Başkent fonksiyonunu yitirmesi siyasi, ekonomik ve askeri
muştur. Savaşın ardından nüfus artış hızı, tekrar artış eğilimine yönlerini kaybetmesine neden olmuştur. Günümüzde ise Ka-
girerek normal seyrine dönmüştür. Bu dönemin sonlarına doğ- tolik mezhebinin merkezi konumuna gelmesi şehre dinî ve si-
ru sağlık koşullarının iyileşmesi ve ölüm oranlarının azalması, yasi önem kazandırmıştır.
nüfusun da hızlı bir artış göstermesinde etkili olmuştur. Bu da küresel anlamda Roma’nın siyasi otoritesinin başlarda
1965-1985 yılları arasındaki II. Dönem'de, nüfus artış hızını sarsılmasına neden olmuş ancak din, turizm ve siyasi özellik-
düşürmeyi amaçlayan politikalar ve dış ülkelere doğru gerçek- lerini geri kazanması güçlü bir merkez konumuna gelmesini
leşen işçi göçlerine rağmen Türkiye nüfusu artarak 50 milyona sağlamıştır.
ulaşmıştır.
1985-2000 yıllarını kapsayan III. Dönem'de Türkiye nüfusunun 4. Avrupa kıtasının haritasını incelediğimizde kara yollarının
artış hızında ciddi bir düşüş yaşanmıştır. Bu durumun ortaya ana çıkış noktasının Roma’dan başladığını ve tüm Avrupa’ya
çıkmasında şehirleşmeye bağlı olarak değişen aile yapısı, ka- yayılan bir kara yolu ağının var olduğunu görüyoruz. Bu da
dınların iş hayatında aktif rol alması, evlilik yaşının yükselmesi, "Her yol Roma’ya çıkar" sözünü açıklar niteliktedir.
eğitimdeki ilerlemelerle tarım dışı sektörlerdeki istihdam artışı Roma'nın büyük bir liman kenti olması ve kara yolu ulaşım
etkili olmuştur. Sonuç olarak Türkiye nüfusu, 1927-2020 yılları ağının gelişmiş olması sayesinde önemli bir ticaret merkezi
arasında yaklaşık 70 milyon kişi artmıştır. hâline gelmesi, metinden bahsi geçen sözün desteklenmesine
6. Öğrencilerin bilgi birikimine ve yorumlama kabiliyetine göre örnek verilebilir.
cevaplar farklılık gösterebilir.
5. İtalya’nın başkenti olması, Roma’nın siyasi ve idari anlamda
dünyada söz sahibi olmasını sağlamıştır. Bununla birlikte Ka-
tolik mezhebinin merkezi konumundaki Vatikan'ı bünyesinde
Etkinlik No.: 12
bulundurması, kentin dünya Katolikleri üzerindeki etkisini ve
Yönerge sorumluluğunu artırmaktadır.
1. Öğrencilerin bilgi birikimine ve yorumlama kabiliyetine göre
cevaplar farklılık gösterebilir. Etkinlik No.: 14
2. Nüfusun yaş gruplarına bakıldığında doğurganlık ve ölüm hızla- Yönergeönerge
Y
rının hızla azaldığı, buna bağlı olarak 0-14 yaş grubunun toplam 1. A ŞEHRİ: Buhara B ŞEHRİ: Tebriz
nüfus içindeki oranının düşeceği, 65 ve üzeri yaş grubunun top-
lam nüfus içindeki oranının artacağı sonucu çıkarılabilir. Ayrıca C ŞEHRİ: Konya D ŞEHRİ: Semerkant
nüfus artış hızının daha da yavaşlayacağı ve ortalama yaşam sü- 2. Ticaret: İpek Yolu güzergâhında bulunmaları ticareti geliştir-
resinin yükseleceğine dair yorum yapılabilir. miştir.
3. Doğumda bek lenen yaşam süresinin uzaması, doğum ve ölüm Eğitim: İslam dininin eğitime önem vermesi bu şehirlerde
oranlarında belirgin düşüşlerin yaşanması ve düşük nüfus artı- medreselerin yaygınlaşmasını ve eğitimin gelişmesini sağla-
şı demografik dönüşüm sürecinin son aşamasındaki en önemli mıştır.
olgularından biridir. Bu süreçte yaşlı nüfus yapısına sahip olan Kültür ve Mimari: Ticareti kolaylaştırmak ve geliştirmek ama-
gelişmiş ülkeler ile gelişmekte olan ülkeler arasında farklı etkile- cıyla yapılan kervansaraylar, pazar yerleri ve çarşılar mima-
şimler ve farklı sorun alanları oluşmaktadır. Üretim alanlarının rinin gelişmesini, farklı medeniyetlerden gelen tüccarlar ise
değişmesi, tüketim alışkanlıklarının farklılaşması ve toplam nü- kültürlerin kaynaşıp sentezlenmesini sağlamıştır.
fus içinde göçmen oranının artması bunlardan bazılarıdır. Bilim ve Sanat: Medreselerde verilen çok yönlü eğitim, çeşitli
Günümüzde Türkiye'deki yaşlı nüfus oranının gelişmiş ülkelerle bilimlerin gelişmesini ve önemli bilim insanlarının yetişme-
kıyaslandığında yüksek olmadığı görülmektedir. Ancak nüfus sini sağlamıştır.
yapısına ilişkin sunulan projeksiyonlar değerlendirildiğinde 3. Konya şehri diğer şehirlere kıyasla eğitim ve idari alanda ön
önümüzdeki süreçte Türkiye'de yaşlanma hızının artacağı öngö- plana çıkmıştır. Başkent özelliğini kaybetmesi, idari fonksi-
rülmektedir. Bu durum, gerek yaşlıların istihdamı gerekse sosyal yonunu kaybetmesi sonucunu doğurmuştur. Bu durum şehre
hizmetler gibi yaşlılara yönelik politikalar konusunda Türki- yapılan yatırımların azalmasına, yeni ve modern medreselerin
ye’nin hazırlıksız yakalanmasına neden olabilir. Öte yandan mo- kurulmamasına neden olmuştur. Bu sonuçla şehir, alanındaki
dernleşme, sanayileşme ve kentleşme hızlarının da artacağı göz öncülüğünü ve önemini giderek kaybetmiştir.
önünde bulundurulduğunda tüm bu değişimlerin Türkiye'nin
nüfus yapısını sosyal, siyasi ve ekonomik yönden de etkileyebi- 4. Öğrencilerin bilgi birikimine ve yorumlama kabiliyetine göre
leceği düşünülebilir. cevaplar farklılık gösterebilir.

132