Page 20 - FELSEFE 11 BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI
P. 20
6 FELSEFE 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
2. Yönerge Aşağıda verilen Protagoras ve Gorgias’ın bilgi konusundaki görüşlerinin verildiği metinleri okuyup
soruları cevaplayınız.
Protagoras’a göre “Her şeyin ölçüsü in- Gorgias bilgi ile ilgili olarak üç sav
sandır, insan var olan şeylerin varlıkları- öne sürmektedir.
nın var olmayan şeylerin yokluklarının Birinci tez: “Hiçbir şey var değildir.”
ölçüsüdür.” Protagoras’a göre şeyler bi- Eğer bir şey varsa o ya var olandır ya
rine nasıl görünüyorsa öyle, bir diğerine da var olmayandır veya var olanla var
nasıl görünüyorsa da öyledir. Esen aynı olmayanın karışımıdır. Bu şey, var
rüzgâr, bazısını üşütürken bazısını üşüt- olan olamaz çünkü var olan var olsay-
mez, bazısına hafif gelirken bazısına çok dı onun ya ezelî olması, ya bir şeyden
sert gelebilir. O hâlde rüzgârın kendi- meydana gelmiş olması veya bunun
sinde sıcak ya da soğuk olma durumu ikisi olması gerekirdi. (…) Var olan
yoktur, üşüyen için soğuktur diğeri için hem ezelî hem de bir şeyden meydana
soğuk değildir. Kısaca Protagoras bilgi- gelmiş olamaz çünkü bunlar çelişkili-
nin algıya dayandığını savunmaktadır. dir.
“Şeyler”le ifade edilmek istenen sadece İkinci tez: “Herhangi bir şey var olsa
somut şeyler değildir; “şeyler” mutlak bile bilinemez.”
nitelikleri de kapsamaktadır; sıcak-so- Eğer zihnin kavramları gerçek de-
ğuk, acı-tatlı gibi duyumsal niteliklerin ğilse gerçek düşünülemez. Bilgiyi
yanı sıra güzel-çirkin, iyi-kötü, doğ- oluşturan, gerçekliğe tekabül eden
ru-yanlış gibi kavramları da içine al- kavram, terim veya sözcükler değil,
maktadır. Her şeyin ölçüsünün insan görünüşlere gönderimde bulunan
olarak belirlenmesi ve şeylerden edin- sözcüklerdir. Bunlardan oluşan her-
diğinin, şeylerin kendinde olan belirli hangi bir önerme tesadüfen gerçek-
bir nitelikten dolayı değil de kişinin liği yansıtsa bile bu asla bilinemez ve
kendisinden, ona nasıl görünüyorsa ya diğer önermelerden ayırt edilemez.
da o nasıl algılıyorsa öyle olduğunu sa- Üçüncü tez: “Herhangi bir şey bilinebil-
vunmasıyla Protagoras, bilginin kayna- se dâhi bu bilgi başkasına aktarılamaz.”
ğını objeden süjeye aktarmış, böylece İnsanlar birbirleriyle dille iletişim
bilgi problemi obje temelinde değil süje kurarlar. (…) Sözcüklerin anlamları,
temelinde inşa etmeye çalışmıştır. Pro- farklı anlam dünyalarında farklılaşır.
tagoras’ın öznelciliği ve göreceliği, bun- Diğer bir deyişle aktarılan eş biçim-
lara bağlı ilkesel kuşkuculuğu ardından li semboller ya da aynı ses öbekleri
gelen büyük Grek düşünürlerini derin- olsa bile aktaran-alımlayan uyumu
den etkilemiştir. hiçbir zaman tam ve eksiksiz değildir.
Protagoras’a göre “İnsan her şeyin ölçü- Gorgias, “Hiçbir şey yoktur.” derken
südür.” Buradaki insan bireysel insandır. ontolojik ve epistemolojik zeminli bir
Bireysel insanın nesnelliğe dair algıları bilinemezcilik ve nihilizmin dışa vu-
epistemolojik bağlamda asıl zemini rumu sayılabilecek olan bu görüşü ifa-
oluşturur. İşte bu durumda bireysel öz- de etmiştir. Herkesi bağlayabilecek bir
nelliğe ve onun algılarına koşut bir ah- felsefi hakikat arayışından çok, birey-
laki tikellik ve görelilik ortaya çıkmak- sel ve pratik bilgiler bağlamında kulla-
tadır. O hâlde politik ve etik bağlamda nılabilecek bir anlayışı benimsemiştir.
bireyin yargılarını aşan nesnel ve evren-
sel bir iyi, söz konusu olamaz.
1. Protagoras ve Gorgias’ın bilgi ve ahlak konusundaki görüşlerinde ortak olan noktalar nelerdir?
2. Protagoras ve Gorgias’ın görüşlerini desteklemek için ortaya koydukları kanıtları geçerli buluyor mu-
sunuz? Açıklayınız.
3. Sofistlerin bilgi ve ahlak konusunda Sokrates’ten ayrıldığı konular nelerdir?
18
Hazırlayan: Ziver Murat ARKUT
