Page 68 - FELSEFE 11 BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

29 FELSEFE 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

15-17. yüzyılın reformcu filozoflarından biri de F. Bacon’dur. Bacon
“Bilgi, güçtür.” sözü ile var olan tüm bilgi anlayışlarını bir kenara itip
bilimlerin ve bilginin yeniden baştan yapılanması gerektiğini söyler.
Eleştirilerinin merkezinde skolastik düşüncenin odağında olan Aristo-
teles vardır. Aristoteles’in önce neyin doğru olduğuna karar verip sonra
deney yaparak bilgiye ulaştığı tümdengelim yöntemine karşı tümevarım
yöntemini koymuştur. Bacon’a göre gerçeğin kendisini araştırmak filo-
zofun görevidir. Bunu yaparken insan zihni, geleneğin geçersiz kavra-
malarından, önyargılardan ve yanlış fikirlerden arınmalıdır.

Görsel 3.5: F. Bacon Kopernikus’un ortaya koyduklarını Galileo daha da uzağa taşımış, mo-
dern fiziğin temelini oluşturmuştur. Matematik, fizik ve felsefe okuyan
Galileo; o güne kadar kabul görmüş olan yöntem anlayışını eleştirerek
bilimsel yöntemi yeniden temellendirmiştir. Ona göre doğanın dili
matematiktir. Deney ile matematiği birleştirerek yeni bir yöntem oluş-
turmuştur. Doğayı anlama çalışmalarında bakışını evrene yönelterek
yaptığı teleskopla incelemeler yapmıştır. Aristotelesçiler, görüşlerinin
sarsılmasından korktukları için teleskopla gökyüzüne bakmaya dâhi ya-
naşmamışlardır. Çünkü Aristoteles’in modelinde gökyüzünün değişmez
bir düzeni vardır. Gezegenler bu düzen içinde belirli düzgün daireler
çizerler. Galileo, doğada bir matematik düzeni olduğu savı ile Aristote-
les’e karşı çıkmıştır. Teleskopla yaptığı gözlemler sonucunda Aristote-
lesçi doğa anlayışına dayandırılmış olan yer merkezli evren anlayışının
yıkılmasını sağlamıştır. Galileo, her buluşu ile bir yandan bu değişmez
düzeni sarsarken diğer yandan da o güne kadar kabul edilen doğruları
sorgulanabilir hâle getirmektedir.

Görsel 3.6: Galileo
Newton’la birlikte artık modern bir bilimden bahsetmek mümkündür.
Deney ve gözlemi hipotez ve kuramları sınamak için kullanarak deney-
sel yöntemi bir adım öteye taşımıştır. “Doğa Felsefesinin Matematiksel
İlkeleri” kitabında cisimlerin hareketini mekanik ilkelerle açıklamıştır.
Galileo; matematiği bir yöntem olarak kullanmış, bilimsel yönteme yeni
bir yorum getirmiştir. Newton’u doğanın matematiksel yöntemle in-
celenmesi üzerine ortaya koyduğu yöntem çalışmasında görmekteyiz.
Newton, Galileo’nun ortaya koyduğu fizik teoriyi geliştirerek dinamiğin
temellerini kurmuştur. Kopernikus ve Galileo’nun açtığı yolda kapalı ve
sonlu bir evren modelinden sonsuz bir evren anlayışına geçiş gerçekleş-
miş ve bu gelişmeler Newton ile birlikte bilimde yeni bir dönemi baş-
latmıştır. Newton, Aristoteles’in bölünmüş evren modelinin karşısına
bütün bir evren modeli çıkarmıştır. Kopernikus ve Galileo, gezegenlerin
hareketlerini açıklarken Newton, sistematik bir yaklaşımla bu hareketin
nedenlerini açıklamıştır. Artık evreni sistematik bilimsel yöntemlerle
nesnel olarak anlamak mümkündür. Newton’a göre gözlenebilir doğa-
nın yasaları bilimsel yöntemlerle anlaşılır hâle gelmiştir.

Görsel 3.7: Newton

66