Page 301 - FİZİK 11 - BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 11

CEVAP ANAHTARLARI
akımın değeri yazılamaz çünkü bu değer anlık bir değerdir. Bu Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 11
nedenle akımın ve gerilimin etkin değeri kullanılır. Ders Kitabı, Sayfa 358-363.
Alternatif akımın etkin değeri: Bir dirençten belli bir zaman Etkinlik No.: 131
aralığında geçen alternatif akımın açığa çıkardığı ısı enerjisini, 4. Yönerge:
aynı sürede açığa çıkaran doğru akımın değeridir. Gerilim ise
bu durumdaki doğru akıma karşılık gelen gerilim değeridir.
Etkin akım modeli, ile verilir. Etkin gerilim modeli,
=
Imax
Ie
ile verilir. 2 AÇIKLAMA DİRENÇ SIĞAÇ BOBİN
V : Gerilimin etkin değeridir.
e
V : Gerilimin maksimum değeridir. 1. DC akıma kısa bir süreliğine izin verip daha sonra
max
I : Akımın etkin değeridir. DC akımı geçirmeyen devre elemanıdır.
e
I : Akımın maksimum değeridir. 2. AC akımın yön değiştirmesi davranışını etkilemez.
max
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk.MEB Ortaöğretim Fizik 11 3. DC devrede hangi devre elemanının, uçları
Ders Kitabı, Sayfa 351-357. arasındaki gerilimin üzerinden geçen akım şiddetine
oranı sabittir?
Etkinlik No.: 130
5. Yönerge: 4. AC devrede akım değişimine karşı direnç gösterir.
1. Devrede AC akım varken direnç devresinde lambanın parlaklığı 5. DC devrede bir süre sonra akım hareketini engelle-
sürekli azalıp artacaktır. Alternatif gerilimin etkisi altındaki di- yerek açık devre gibi etki sağlar.
renç, Ohm kanunun bilinen ifadesini korur. Akımın yönünün ve
şiddetinin değişmesi direncin devredeki davranışını değiştirmez. 6. AC devrede gerilim düşerse devreye akım sağlar.
Sığacın plakaları ise pozitif ve negatif yüklendiğinde lambanın Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 11
parlaklığı yine artıp azalır. Alternatif gerilimin etkisi altındaki Ders Kitabı, Sayfa 358-363.
sığaç, üzerlerine düşen gerilimin değişimine bağlı tepki verir,
eğer sığaç uçlarına üzerindeki mevcut gerilimden daha düşük bir Etkinlik No.: 132
gerilim uygulanırsa sığaç devreye akım sağlar (deşarj olur); sığaç 1. Radyo alıcılarında kullanılan devre elamanları bobin ve sığaçtır
uçlarına üzerindeki mevcut gerilimden daha büyük bir gerilim yani bir LC devresidir. Radyo alıcısına gelen farklı sinyallerin
uygulanırsa devreden akım çeker (şarj olur). hangisi LC devresinin titreşim frekansına eşitse o noktada
Alternatif gerilimin etkisi altındaki bobinler, dirençten farklı rezonans oluşur ve buradaki sinyal güçlü alınır. Böylelikle LC
olarak akımın değişimine karşı bir direnç etkisi gösterir. Üzerile- devresinin frekansına uygun olan sinyal alınmış olur. Bu durum
rine düşen gerilimin miktarı (bobinin iki ucu arasında ölçülen) sesin yükselmesini yani daha net duyulmasını sağlar.
Lenz kanununa uygun olarak bulunur. 2. Müzik seslerinin tiz ayarında sığaçtan faydalanılır. Devreye
2. Doğru akım devrelerinde bulunan direnç , elektrik enerjisini ısı seri olarak bağlanan sığaç düşük frekanslı titreşimlerde büyük
enerjisine dönüştürür. Direncin uçları arasındaki gerilim ve di- direnç, yüksek frekanslı titreşimlerde ise küçük direnç gösterir.
renç üzerinden geçen akım şiddeti sabittir. Böylece filtre görevi görür ve sesin incelip kalınlaşmasını
Kondansatör doğru akımı geçirmeyip alternatif akımı geçiren sağlar.
bir elemandır. DC akıma bağlı sığaçlar yüklendikten sonra açık
anahtar gibi davranır ve akımı geçirmez. 3. Metal dedektörler rezonans devresidir. İçinden geçilen kapı
Bobin akım değişimine karşı koyacak bir etki meydana getirdiği devrenin parçası olan bobindir. Herhangi bir metal parçası
için bobin içinden geçen akım, ani değerler alamaz ve ancak bir ile kapıdan geçmeye çalışılırsa metal parçası bobinin direncini
süre sonra değer değiştirir. Bu yüzden akım yavaşça yükselir. arttırır, dolayısıyla bobinden geçen akımı değiştirir ve bu akı
Bobin DC akımında ilk anda açık devre gibi davranır, bobinin değişimi sistemi uyarır. Uyarılan sistem ses ve görüntü oluştu-
gerilimi kaynağın gerilimine eşittir ve devreden geçen akım sı- rarak kullanıcılara bilgi verir.
fırdır. Bobin yeterli sürenin ardından kısa devre gibi davranır. 4. Salon ışıklarının yavaşça kararmasında kullanılan devre, direnç
3. Alternatif gerilim, devre üzerindeki akış yönü ve gerilim değeri ve bobinden oluşur. Yani bir RL devresidir. Bobine bağlı bulu-
zamana göre değişen gerilim çeşididir. Bu bakımdan devre ele- nan hareketli demir çubuk bobinin içerisine girerek manyetik
manları da değişen akıma bağlı tepki verir ve bu tepki sonucu alanı arttırır. Dolayısıyla bobinin indüktansının da artmasına
lambanın parlaklığı değişkenlik gösterir. Doğru akım, zamana sebep olur. Böylece bobinden geçen akım azalır ve ışık şiddeti
göre yönü ve şiddeti değişmeyen akımdır. Bu nedenle devre ele- de azalmış olur.
manlarının tepkisi de değişmez. Bu durumda lambanın parlaklı- Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 11
ğında da bir değişiklik olmaz. Ders Kitabı, Sayfa 359 - 363.
4. Dirençler elektrik enerjisini ısı enerjisine dönüştürdüğü için ısı- Etkinlik No.: 133
tıcılarda kullanılır. Sığaç doğru akımı geçirmeyip alternatif akı- 1. Yönerge:
mı geçiren bir elemandır. Bobinler DC akımını geçirip, AC akı-
mı geçirmeyerek filtre elemanı olarak kullanılır. Enerji depolama 1. Bir bobin ve alternatif akım kaynağı ile kurulan devrede frekans
(f) artarsa indüktif reaktans yani akıma karşı gösterilen zorluk
özelliğinden faydalanılarak kontakların gecikmeli açılması iste-
nen yerlerde, röleye paralel bağlanarak kullanılabilir. DC akım- artar.
da bobin; elektrikte motor, elektromıknatıs, röle, elektronikte ise 2. Bir sığaç ve alternatif akım kaynağı ile kurulan devrede frekans
filtre ve regüle devrelerinde kullanılır. Bobinin DC akımında dar (f) artarsa kapasitif reaktans yani akıma karşı gösterilen zorluk
bir kullanım alanı vardır. AC akımında daha geniş bir kullanım azalır.
alanına sahiptir. Bobinler günlük hayatta kapı zillerinde ve ho- 3. Bir direnç ve alternatif akım kaynağı ile kurulan devrede alter-
perlör yapımında kullanılır. Bobin ve sığaç (rezonans olayından natif akımın frekansının değişmesi direnç değerini değiştirmez.
yararlanılarak) radyo alıcılarında kullanılır. Direnç değeri frekanstan bağımsızdır.

299