Page 302 - FİZİK 11 - BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

FİZİK 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
2. Yönerge: aittir. Yatay eksen alternatif akımın frekansını temsil ediyor ise
1. İndüktif reaktans değeri kapasitif reaktans değerinden daha düşey eksenin hangi değeri temsil ettiğini ve devre elemanının
büyük ise rezonans olması için XL = XC olmalıdır. Burada ise XL ne olduğunu yazınız.
> XC olarak verilmiştir. Eşitlenmesi için indüktif reaktans (XL) Cevap: Düşey eksen indüktif reaktans, devre elemanı ise bo-
değeri azaltılabilir. Bunun için bobinin indüktansı (L) azaltıl- bindir.
malıdır. L değeri bobinin şekline, ortama, fiziksel özelliklerine
bağlı olarak değiştirilebilir. Kapasitif reaktans (XC ) değeri Not: Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim
arttırılabilir. Bunun için sığacın kapasitansı (C) azaltılmalıdır. C Fizik 11 Ders Kitabı Sayfa, 359-363.
değerinin azalması için ortamın dielektrik katsayısı azaltılabilir, Etkinlik No.: 134
kondansatör levhalarının alanı azaltılabilir, levhalar arası mesa- 1. En ideal bobin, direnci en az olan bobindir. Boyutlar eşit olduğu
fe arttırılabilir. Alternatif akımın frekansı azaltılırsa XL azalır, XC için özdirenci ne kadar düşük olursa bobin o kadar ideal olur. Bu
ise artar. Aralarındaki fark kapanabilir ve rezonans olabilir. Bu durumda gümüş tel ile yapılan bobin seçilmelidir.
nedenle frekans azaltılmalıdır.
2. Kapasitif reaktans değeri indüktif reaktans değerinden daha 2. Nüvenin öz ısısı ne kadar yüksek olursa o kadar geç sıcaklığı ar-
büyük ise: Rezonans olması için XL = XC olmalıdır. Burada ise tacaktır. Bu nedenle öz ısısı en büyük olan demirden yapılmış
nüve seçilmelidir.
XC > XL olarak verilmiştir. Eşitlenmesi için: İndüktif reaktans
(XL) değeri arttırılabilir. Bunun için bobinin indüktansı (L) 3. Akı kaçağını en aza indirmek için bağıl manyetik geçirgenliği en
arttırılmalıdır. L değeri bobinin şekline, ortama, fiziksel özellik- yüksek olan seçilmelidir. Bağıl manyetik geçirgenliği en yüksek
lerine bağlı olarak değiştirilebilir. Kapasitif reaktans (XC) değeri olan demirden yapılmış nüvedir.
azaltılabilir. Bunun için sığacın kapasitansı (C) arttırılmalıdır. C Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 11
değerinin artması için ortamın dielektrik katsayısı arttırılabilir, Ders Kitabı, Sayfa 363-364.
kondansatör levhalarının alanı arttırılabilir, levhalar arası mesa- Etkinlik No.: 135
fe azaltılabilir. Alternatif akımın frekansı arttırılırsa XL artar, XC 1. Bölüm: DC
ise azalır. Aralarındaki fark kapanabilir ve rezonans olabilir. O
nedenle frekans arttırılmalıdır. 1. Birinci bobine bağlı olan anahtar kapatıldığında bobinin içinde
manyetik alan oluşmaktadır. Dolayısıyla birinci ve ikinci bobin-
3. Yönerge: de manyetik akı değişimi meydana gelir. Oluşan manyetik akı
Frekans arttırılırsa rezonans durumu bozulur çünkü indüktif değişimi ikinci bobinde indüksiyon emk’i ve indüksiyon akımı
reaktans, kapasitif reaktanstan daha büyük hâle gelir. Rezonans oluşturur.
durumunda XL = XC olmalıdır. Rezonans durumunda devrenin 2. Anahtar sürekli olarak eşit zaman aralıklarında açılıp kapatıla-
empedansı minimum, akım değeri ise maksimumdur. Günlük bilir. Doğru akım kaynağı yerine alternatif akım kaynağı kulla-
hayatta radyolarda, uzaktan kumandalı sistemlerde kullanılır. nılabilir.
Askerlerin bir köprüden geçerken uygun adım yürümesi, köp-
rünün titreşim frekansı ile aynı frekanslı bir dış kuvvet oluşması 3. Galvanometredeki sapma ikinci bobinden geçen akıma bağlıdır.
Sarım sayısı iki katına çıkarıldığında sapma iki katına çıktığına
sonucu köprünün titreşim genliği artar. Bu olay rezonans
durumuna örnek olarak verilebilir. göre telden geçen akım da iki katına çıkmıştır.
2. Bölüm: AC
4. Yönerge: 1.
1. Sadece bobinle oluşturulan devrede yalnız frekans artınca ana Cihaz Kullanılması gereken
koldaki ampermetrenin gösterdiği değerin önceki ve sonraki transformatör tipi
durumu: Ampermetre, etkin akım değerini ölçmektedir. Bu de- Tüplü televizyon b (yükseltici transformatör)
ğer, devredeki frekans artınca azalır bu nedenle ilk grafik büyük,
sonraki küçük olmalıdır. Buna göre 7 ve 8. grafikler bu durumla Cep telefonu şarj adaptörü a (alçaltıcı transformatör)
eşleşebilir. Kapı zili a (alçaltıcı transformatör)
2. Sadece dirençle oluşturulan devrede yalnız frekans azalınca ana Led avize a (alçaltıcı transformatör)
koldaki ampermetrenin gösterdiği değerin önceki ve sonraki du-
rumu: Etkin akım değişmez çünkü devrenin direnci frekanstan 2. Transformatöre doğru akım kaynağı bağlanırsa transformatör
bağımsızdır. Buna göre 1 ve 2. ya da 5 ve 6. grafikler bu durumla çalıştırılamaz. Çünkü sürekli manyetik akı değişimi olmaz.
eşleşebilir. Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 11
Ders Kitabı, Sayfa 363-364.
3. Sadece sığaçlı devrede plakalar arası uzaklık azaltıldığında kapa-
sitansın önceki ve sonraki durumu: Plakalar arası uzaklık azalır- Etkinlik No.: 136
sa kapasitans (C) artar. Buna göre 3 ve 4. grafikler bu durumla 1. Yönerge
eşleşebilir. 1. Öğrencilerin vereceği cevaplarda farklılık görülebilir.
4. Başlangıçta X > X olan bir alternatif akım devresinde indük- Muhtemel cevaplar: Cep telefonunun şarj cihazı, modem,
C
L
tans değiştirilerek empedansın minimum hâle getirilmesi duru- şarjlı süpürge, dizüstü bilgisayar, ayarlı adaptörlerde bulu-
munda indüktansın önceki ve sonraki durumu: Empedansın mi- nabilir.
nimum hâle gelmesi rezonansa gelindiğini gösterir. Bunun için 2. Bu cihazlarda transformatör, 220 V olan şehir gerilimini
indüktans değiştirilecekse arttırılması gerekir. Çünkü indüktans cihazın çalışması gereken gerilim değerine düşürmek ya da
artarsa X değeri artar. Aradaki fark kapanabilir rezonans oluşur. yükseltmek amacıyla kullanılır.
L
Buna göre 3 ve 4. grafikler bu durumla eşleşebilir.
3 Bu cihazlar farklı gerilim değerleriyle çalışır.
5. Yönerge:
Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılıklar görülebilir. 2. Yönerge
Muhtemel cevap: Grafik doğru orantı grafiğidir. Alternatif akım 1. Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılıklar görülebilir
devrelerinde frekans ile indüktif reaktans doğru orantılıdır.
Soru: Şekildeki grafik alternatif akıma bağlı bir devre elemanına

300