Page 21 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

7 BİYOLOJİ 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

2. Derse katılan bir öğrenci, “Bir kromozomdaki kromatit sayısı, o kromozomdaki DNA kopyası sayı-
sını gösterir.’’ açıklamasını yapıyor. Bu açıklama doğru mudur? Cevabınızı gerekçesiyle açıklayınız.

Yönerge Aşağıda verilen metin, deney ve görselden faydalanarak soruları cevaplandırınız.
3. Ökaryotik bir hücrenin çekirdeğinde bulunan DNA molekülünü nükleotitlerine kadar hidroliz edip
incelemek isteyen bir araştırmacı, hangi bağları kopartan enzimleri kullanmalıdır? Araştırmacının DNA’nın kendini eşlemesiyle ilgili olarak üç olası model ileri sürülmüştür. Tam korunumlu DNA eşlen-
amacı DNA’yı azotlu bazlarına kadar hidroliz etmek olsaydı hangi enzimleri eklemesi gerekecekti? mesi modelinde DNA’nın zincirleri kalıp olarak kullanılır. Bu zincirlere atasal zincirler denir. Her bir
atasal zincirden sentezlenen yeni zincirler bir araya gelir ve atasal zincirlerden oluşan DNA değişmeden
kalır. DNA’nın parçalı olarak eşlenmesi modelinde ise atasal zincirler kopyalama esnasında kırılır ve
kırılan DNA parçaları iki yeni çift sarmal içinde dağılır. Böylece sarmalın her bir zincirinde hem atasal
hem de yeni DNA parçaları bulunur. Watson ve Crick’in DNA eşlemesine ilişkin hipotezi ise yarı koru-
numlu model olarak bilinir. Bu modele göre atasal zincirlerden kopyalanan her bir DNA molekülünde
4. Aynı kromozom üzerinde bulunan kromatitlerin kardeş kromatit olarak isimlendirilmesinin nedeni bir atasal zincir ve bir de yeni zincir bulunur.
ne olabilir? Basit bir kromozom şekli çizerek kardeş kromatitleri ve kardeş kromatitlerin birleşim
bölgesini şeklinizde belirtiniz. DNA E lenme Modeller

5. Bir DNA molekülünde, bir pürin bazının karşısına her zaman bir pirimidin bazı gelmektedir. Bunun
nedenini açıklayınız.

Tam korunumlu e lenme Yarı korunumlu e lenme Parçalı e lenme
Şekil 1. DNA eşlenme modelleri

6. Hücredeki DNA’nın toplam uzunluğu yaklaşık 2 metredir. DNA’nın hücre içinde bulunduğu çekirdek ala- 1958 yılında Matthew Meselson (Methiv Meselsın) ve Franklin Stahl (Frenklin Sıtal), azotun radyoaktif
nın ise sadece 6 mikrometre kadar (1 mikrometre= 1/1.000.000 metre) olduğu bilinmektedir. Diğer deyişle izotoplarını kullanarak DNA eşlemesiyle ilgili önerilen üç modelin geçerliliğini test ettiler. Meselson
15
14
DNA’nın çekirdek içindeki alanına sığması için 333 bin kere paketlenmeye ihtiyacı bulunmaktadır. ve Stahl, yaptıkları deneyde N ve N içeren besi ortamı ve E. coli bakterisini kullandılar. Öz kütleleri
15
14
DNA’nın bu muazzam paketleme işini nasıl yaptığını açıklayınız? Cevabınızı verirken histon pro- farklı izotoplarla ( N normal azot, N azotun ağır izotopu) işaretlenen DNA moleküllerini ayırt etmek
15
teinlerinin görevlerini göz önünde bulundurunuz. için de santrifüjleme yaptılar. Deneyin ilk aşamasında N içeren besi ortamında E. coli bakterisini
15
çoğalttılar ve bu ortamda E. coli bakterisi DNA’larının N içermesini sağladılar. Daha sonra bu bakte-
rileri normal azot ( N) içeren besi ortamına aktardılar. Birkaç nesil sonra bakteri DNA’larını ayrıştırıp
14
santrifüj işlemini uyguladılar.
DNA’lar yoğunluklarına göre santrifüj tüplerinde bantlar oluşturur. Ağır DNA ( N içeren) santrifüj
15
tüpünün en altına çöker. Orta ağırlıktaki melez DNA ( N ve N karışımını içeren) tüpün ortasında,
15
14
hafif DNA ise tüpün en üstünde yer alır.
7. Biyoloji öğretmeninin “DNA molekülü iki zincirlidir ve bu zincirler birbirine zıt yönlerde ilerler,
diğer bir deyişle antiparaleldir.” ifadesinde geçen antiparalellik ile ne kastedilmiş olabilir? Cevabınızı
verirken 3’ ve 5’ terimlerini kullanınız.

15
Ağır DNA ( N/ N) Melez DNA ( N/ N) Haf f DNA ( N/ N)
15
15
15
14
15
Şekil 2. Santrifüj tüplerinde yoğunluk farkına göre DNA’nın konumları
20
Hazırlayan: Ali EROĞLU