Page 240 - Fizik 12 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

FİZİK 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
4 a) Bu deneyde etkili olan kuvvet ve özellikler, aşağıda madde- 5 Kütle çekim kuvvetinin iki parçacık arasındaki mesafe ile iliş-
ler hâlinde verilmiştir: kisi, noktasal kaynaktan çıkan aydınlanma şiddetinin uzaklık
M ve m kütleli kurşun toplar arasında kütle çekim kuvveti, ile ilişkisine benzetilebilir. Aydınlanma şiddetinin matematik-
I
Kütle çekim kuvvetinin meydana getirdiği tork sebebiyle sel modeli E = 2 dir. Burada ışık şiddeti I sabit bir değerdir.
fiberde meydana gelen burulma, r I I
Burulan fiber tarafından uygulanan tork ile kütle çekim 1 numaralı yüzeyde aydınlanma şiddeti E 1 = (2r) 2 = 4r 2 ,
kuvvetinin oluşturduğu torkun zıt yönlü olması sebebiyle
çubuğun denge konumuna ulaşması, 2 numaralı yüzeyde aydınlanma şiddeti E 2 = I 2 = I 2
Fiber askı burularak dengelendiğinde çubuğa sabitlenmiş (3r) 9r
aynaya gelen ve yansıyan ışın arasında açı oluşması, dir. Yüzey, ışık kaynağından uzaklaştıkça aydınlanma şiddeti
değerinde azalma olmuştur.
Işığın doğrusal ilerleme ve yansıma özelliği ile aynanın
yansıtıcı özelliği bu deneyde etkili olmuştur.
b) Fiber ipin elastik özellikleri bilinirse ipin burulma sonu-
cunda küçük kütleli cisimlerin asılı olduğu çubuğa ne kadar 1
tork uygulayacağı ölçülebilir. Bu da kütleler arasındaki kütle I
çekim kuvvetinin de hesaplanmasını sağlar.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders
Kitabı, Sayfa: 58. 2 2r
Etkinlik No.: 35
3r
2. Yönerge
1 Simülasyonda gerçekleştirilen her uygulamada cisimlerin bir- Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders
birlerine uyguladığı kütle çekim kuvvetlerinin benzerlikleri, zıt Kitabı, Sayfa: 58.
yönlü ve eşit büyüklükte olmalarıdır. Farklılığı ise kütle çekim
kuvvetinin büyüklüğünün cisimlerin kütle değerleri ve bu Etkinlik No.: 36
cisimlerin aralarındaki mesafe değiştikçe başka bir değeri al-
masıdır. 1 F = G . M 1 M 2
2 İki cismin etkileşiminden kaynaklanan kütle çekim kuvveti, R 2 2
cisimlerin kütle değerlerinin çarpımı ile doğru; cisimler ara- F = G . 4M 1 M
1
sındaki mesafenin karesiyle ters orantılıdır. 2 m uzağımda (2R) 2
bulunan arkadaşıma uyguladığım kütle çekim kuvvetinin art- F = F olurdu.
ması için benim ve arkadaşımın kütlesi tek tek ya da birlikte 1
arttırılabilir. Kütle artışı için bir şeyler yemek, su içmek veya 2 a) Gelgit olayı Dünya ile Ay arasındaki kütle çekim kuvveti
farklı bir yöntem kullanılabilir. Kütle çekim kuvveti, aramızda- sayesinde gerçekleşir. Ay ve Güneş’in Dünya üzerinde oluş-
ki mesafe azaltılarak da arttırılabilir. turdukları kütle çekim kuvveti nedeniyle deniz ya da okyanus
3 F F m . m 2 suyu yükselir. Bir süre sonra da eski hâline gelir.
1
b) Ay’da deniz olsaydı gelgit olayı Ay’da da gerçekleşirdi. Çün-
kü Dünya da Ay’a aynı büyüklükte kütle çekim kuvveti uygu-
lanmaktadır.
3 İpe bağlı bir cismi başımızın etrafında nasıl döndürebiliyorsak
m . m 2 R 2 R 2 Dünya da benzer şekilde ve hızla dönmektedir. Kütle çekim
1
4 Seçilen herhangi bir durum için cisimler arasına bırakılan baş- kuvvetini ortadan kaldırmak, ipi bırakmaya benzer. Bu du-
ka bir cismin üzerindeki kütle çekim kuvvetleri zıt yöndedir. rumda atmosfer, okyanuslar vb. uzaya fırlayacak ve uzayda
Net kütle çekim kuvvetinin sıfır değerini alabilmesi için bu kaybolacaktır.
kuvvetlerin eşit büyüklükte olması gerekir. Cisim, seçilen du- 4 Dünya kutuplardan basık olduğu için Ekvator bölgesindeki
rumdaki küçük kütleli cisme daha yakın bırakılarak net kütle yarıçapın büyüklüğü kutup bölgelerine oranla daha fazladır.
çekim kuvveti sıfır olarak elde edilebilir. Bu nedenle Ekvator bölgesindeki kütle çekim kuvveti kutup
bölgelerine göre daha azdır. Ekvator’dan kutuplara doğru gi-
dildikçe kütle çekim kuvveti artar.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders
Kitabı, Sayfa: 58-59.

Etkinlik No.: 37
1. Yönerge
F = G . m . M F = m . g
r 2
G . m . M = m . g
r 2
g = G . M
r 2
Yer çekimi ivmesi; Dünya’nın kütlesi ile doğru, Ay ve Dünya’nın
merkezleri arasındaki uzaklığın karesi ile ters orantılı olarak deği-
şir.
238