Page 242 - Fizik 12 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

FİZİK 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 40 Etkinlik No.: 42
1 1. BÖLÜM
Uluğ Bey: 15. yüzyılda yaşamış olan Uluğ Bey, Semerkant’ta yaptır-
Uydu, dığı rasathanede gerçekleştirilen gözlemlere dayanarak Uluğ Bey’in
Uydu, geze- Uydu, geze- gezegen- Yıldız Kataloğu’nu (Zic-i Uluğ Bey) hazırlamıştır. Bir giriş ve dört
genden
genden 2R uzaklıkta den ana bölümden oluşan bu eserde gezegenlerin, Ay’ın ve Güneş’in ha-
3R
R
uzaklıkta iken iken uzaklıkta reket cetveli, 1018 yıldızın ismi ve konumu gibi pek çok bilgi yer
almaktadır.
iken
Galileo: Galileo Jüpiter’in 4 uydusunu bularak ilk defa Dünya et-
M M M 2U rafında dolanmayan gök cisimlerinin varlığını ispat etmiş oldu.
E = -G . m -G . m = -2U -G . m = -U 3
p R R R Ayrıca teleskopla gözlemleri sonucunda Venüs gezegeninin Dünya
etrafında dönmediğini ispatladı.
M M U U
E =G . m G . m = U 2 3 Ali Kuşçu: Uluğ Bey’in Yıldız Katoloğu’nun hazırlanması için ge-
k 2R 2R rekli gözlem ve hesapları Ali Kuşçu yapmıştır. Ali Kuşçu yer küre-
E = E + E -U U U nin eksenindeki eğikliği ve Dünya’nın yüzölçümünü hesaplamıştır.
top k p 2 3
Kepler: Kepler, Mars’ın yörüngesini elips biçimli olarak buldu ve
E = - E 2U U 2U odaklarından birinde Güneş bulunuyordu. Aslında bu buluş, her
kurt p 3 gezegen için geçerliydi. Gezegenlerin yörüngeleri eliptik olmasına
E = - E top U U U rağmen bir miktar farklıydı. Kepler, daha sonra konuyla ilgili iki
2
3
prensip daha buldu ve Gezegen Hareketinin Üç Yasası olarak iki
bağ
kitapta yayınladı: New Astronomy (1609) ve The Harmony of The
2 Uydunun gezegene olan uzaklığı arttıkça kurtulma ve bağlan- Worlds (1619).
ma enerjileri azalmaktadır. 2. BÖLÜM
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders 1 Bu bilim insanlarının ortak noktaları; Dünya’nın konumu, Gü-
Kitabı, Sayfa: 60. neş’in konumu, Ay’ın hareketleri gibi birçok gözlem yapmaları
ve bu konuda geliştirdikleri ölçüm araçları ile ölçüm yapma-
Etkinlik No.: 41
larıdır.
1 Dünya yüzeyinden belirli bir yükseklikte, yer çekimi ivmesi-
nin değeri değiştiği için kütle çekim potansiyel enerjisinin ma- 2 Yörüngeler Yasası Alanlar Yasası Periyotlar Yasası
tematiksel modeli de değişmektedir. Dünya üzerinde cismin Her bir gezegenin Güneş ve gezegen Gezegenlerin Gü-
kütle çekim potansiyel enerjisi E = m . g . h ile hesaplanırken yörüngesinin arasındaki yarıçap neş etrafındaki do-
p
m . M
Dünya yüzeyi dışında E = - G bağıntısı ile hesaplanır. şekli, odaklarından vektörü, gezegen lanımları sırasında
p r birinde Güneş olan Güneş etrafında ortalama yörünge
bir elipstir. dolandıkça eşit za- yarıçaplarının
2 Keşif aracının Dünya yüzeyinden ayrılırken Dünya’nın çekim man aralıklarında, küpünün dolanım
etkisinden kurtulup uzaya çıkabilmesi için belli bir enerjiye sa- eşit alanlar tarar. periyotlarının ka-
hip olması gerekir. Bu enerjiye kurtulma enerjisi denir. Dünya- resine oranı daima
yörüngesine giren aracın bu yörüngeden ayrılması için gerekli sabittir.
enerjiye ise bağlanma enerjisi denir. Yakıt tankları, aracın kur-
tulma ve bağlanma enerjilerine ulaşması için kullanılmıştır. 3 Bütün İlk ve Orta Çağ boyunca, Dünya’nın evrenin merkezi
olduğu varsayıldı. Kepler’in Birinci Yasası ile bu görüşü çürüt-
3 Kurtulma enerjisi cismin gezegen merkezine olan uzaklığı ile müştür. Kepler’in Birinci Yasası, Antik Yunan düşüncesi olan
ters orantılıdır. Dünya merkezine en uzak yer Ekvator olduğu “Gezegenler yalnızca çembersel yörüngelerde dolanabilir.” sa-
için Cape Canaveral Uzay Üssü, Ekvator bölgesine yakın bir vını da çürütmüştür. Çünkü bu yasaya göre gezegenler, Güneş’e
yer olan Florida’da kurulmuştur. Bu sayede uzaya yapılan seya- daha yakındayken daha hızlı, uzaktayken daha yavaş hareket
hatlerde kurtulma enerjisi için daha az yakıt harcanmaktadır. eder.
4 Dünya’nın dönüş yönü batıdan doğuya doğrudur. Doğu yö- 4 Kütle çekimi, çevremizde sürekli gözleyebileceğimiz, doğada
nünde gönderilen uzay araçları Dünya’nın dönüş hızından var olan bir gerçektir. Kütle çekimi hakkındaki anlayışımız,
faydalanarak kurtulma hızına, dolayısıyla kurtulma enerjisine modeller ve teoriler zamanla geliştirilmiş olsa da henüz ta-
daha az yakıtla ve daha kısa sürede ulaşır. Bu sebeple doğu yö- mamlanmış değildir. Günümüzde CERN’de yapılan “Büyük
nünde fırlatılır. Hadron Çarpıştırıcısı” deneylerinde Higgs bozonu hakkındaki
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders çalışmalar önceki çalışmaları geliştirme yönünde yapılmakta-
Kitabı, Sayfa: 60. dır.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders
Kitabı, Sayfa: 62-63.

240