Page 145 - Biyoloji 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 9

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No: 1 5. 11 numaralı resimde böbrek organı bulunmaktadır. Böbrek, in-
san ve omurgalı hayvanlarda vücutta oluşan atık ürünlerin (üre,
1. Görseldeki ağaç ve lale üretici; balık, kuş, örümcek, mantar, yı- ürik asit, su, tuz, vb.) vücut dışına atılarak organizmada homeos-
lan ve inek tüketicidir. Bakterilerin bazı türleri üretici bazı türleri tazinin sağlanmasında görevli boşaltım organıdır. Tüm canlılar-
tüketicidir. da böbrek bulunmaz. Tek hücrelilerde ve süngerlerde herhangi
2. Balık, ağaç, kuş, örümcek, mantar, lale, yılan ve inek çok hücre- bir boşaltım aracı bulunmaz, hücre zarı yoluyla bu atım işlemi
li canlılardır. Hücre sayılarını artırarak büyürler. Bakteri ise tek gerçekleştirilir. Bitkiler yaprak dökümü, hidatot ve stoma denilen
hücreli canlı olup hücre sayısının artması büyümesini değil ço- hücresel yapılar aracılığıyla boşaltım yaparlar. Burada tüm canlı-
ğalmasını sağlar. ların boşaltım yaptıklarını bilmek önemlidir.
3. Kamçıya sahip bakteri, balık, kuş, örümcek, yılan ve inek aktif 6. 9 numaralı molekül oksijen atomudur. Oksijenli solunum yapan
olarak yer değiştirme hareketi yapabilir. tüm canlılarda enerji üretiminde kullanılır.
4. a) Olası cevap: Çevre sıcaklığındaki değişimin canlı yaşamı üze- 7. (Seçilen resme göre cevaplanacak)
rinde etkileri olabilir. Örneğin insanlar yaz aylarında çevre sı-
caklığı artınca vücut sıcaklığının artışını önlemek için terler. Etkinlik No: 3
Fazla ısı bu şekilde uzaklaştırılır. Homeostasi sağlanır. Home- 1. Adaptasyon, metabolizma ve homeostasi
ostasi çevre şartları değişse bile vücut iç ortamının pH, sıcaklık
gibi belirli değerler bakımından sabit kalmasıdır. 2. Amonyak > üre > ürik asit
3. Böbrek işlevini yitirdiği için D vitamini aktifleşmesi gerçekleş-
b) Olası cevap: Canlılar çevreden aldıkları besin maddelerini mez. D vitamini eksikliğine bağlı olarak kemiklerde gelişim bo-
sindirdikten sonra hücresel solunumla ATP'ye çevirirler. Bu zuklukları devam eder. Ayrıca böbrekler eritropoitein hormonu
reaksiyonlar sonucunda vücutlarından uzaklaştırmaları gere- ürettiği için yeterince alyuvar üretilmez ve kansızlık problemi
ken boşaltım maddeleri de oluşur. Örneğin balıklar hücresel devam eder.
solunum için kullanacakları oksijeni solungaçları yardımıyla
su içinden alırken, hücrelerinde reaksiyonlar sonucu oluşan Etkinlik No: 4
karbondioksiti yine solungaçları yardımıyla dış ortama vererek
boşaltım yaparlar. 1. 150 kalori daha fazla almalıdır.
c) Olası cevap: Canlıların ortak özelliklerinden biri de nesilleri- 2. Her zaman yüksek değildir. Çünkü kıyaslama yapabilmek için 70
nin devamını sağlayan üremedir. Üreme canlılarda çok farklı kg ağırlığındaki insanların yaşları ve boyları da verilmelidir. Ör-
şekillerde gerçekleşebilir. Örneğin bazı bitkiler çiçeklerinde neğin 70 kg ağırlığında yaşlı bir erkeğin bazal metabolizma hızı,
bulunan üreme organları yardımıyla tohum üreterek eşeyli 70 kg ağırlığındaki genç bir kadından daha düşük olabilir.
olarak ürerler. Bakteriler ise bölünme yoluyla eşeysiz olarak
üreyerek sayılarını artırırlar. 3. 50 kg iken BMH’si 1600 kalori, 72 kg ye ulaştığında BMH’si 1750
kalori olur. Bu artış yaklaşık %10’a karşılık gelir.
ç) Olası cevap: Canlıların hareket yetenekleri birbirinden fark-
lıdır. Bazı canlılar aktif olarak hareket edip yer değiştirirler. 4. Olası cevap
Bazı canlılar ise yaşamlarını belirli bir ortama bağlı olarak sür- 50kg BMH’si 1600 kalori
dürürler. Böyle canlılar, değişen şartlarda çevreye uyum için 100 kg BMH’si 1950 kalori
yönelim hareketi yaparlar. Örneğin bitkiler suya ulaşmak için 1600+1600=3200 kalori >1950 kalori
köklerini su kaynağına doğru uzatırlar. Hesaplamada görüldüğü gibi 3200 kalori 1950 kaloriye eşit değil-
Etkinlik No: 2 dir. Argümanlar:
1. Resimler sırasıyla • 50 kg ağırlığındaki iki kadının toplam yüzey alanı, 100 kg ağır-
1: fare 2: deniz yıldızı lığındaki kadının yüzey alanından daha fazladır. Yüzeyden ısı
3: papatya 4: akciğer organı kaybedildiği için zayıf kadınlar daha fazla ısı kaybeder. Daha
5: şapkalı mantar 6: diş dokusu fazla kaloriye ihtiyaç vardır.
7: mitokondri 8: su molekülü • Aşırı beslenme vücutta yağ dokusunun artışına neden olur.
9: oksijen molekülü 10: öglena Yağ dokusunun birim zamanda tükettiği kalori miktarı kasa
11: böbrek organı 12: bakteri hücresidir. göre daha azdır. 100 kg ağırlığındaki kadının hücre başına dü-
Canlılar, atom → molekül → organel → hücre → doku → organ → şen enerji tüketimi daha azdır.
organizma
şeklinde giden bir organizasyon şeması gösterirler. Bu durum tek Etkinlik No: 5
hücreliler için hücre=organizmadır. En basit oksijen ve su mo- 1. Koşma > Uçma > Yüzme
lekülü; en karmaşık fare, deniz yıldızı ve papatya (organizma)
olurdu. 2. Olası cevap: Koşu sırasında hayvan, yer çekimini de yenmek
Bu durumda 7, 8, 9, 10 ve 12 numaralı görselleri görmek için göz zorundadır. Suda ise suyun kaldırma kuvveti, yüzen hayvanların
hareketini kolaylaştırır.
yeterli değildir.
2. 12 numaralı resimde bakteri hücresi vardır ve bu hücre prokaryot 3. Eğer enerji tüketimi metre yerine dakika başına hesaplansaydı,
birim zamanda en fazla enerji gideri uçan hayvanlarda olurdu.
yapılıdır. Görselde hücrede çekirdek olmadığı görüldüğünden bu Çünkü uçuşla, yüzme ve koşmaya göre, aynı zaman diliminde
canlı prokaryottur. daha fazla mesafe katedileceği için uçuş daha fazla enerji harcanır.
3. Ökaryot hücre yapısında DNA bir zarla çevrilidir ve bu hücre 4. Atın kilogram başına harcadığı enerji miktarı kediye göre daha
yapısına sahip canlılar tek veya çok hücreli olabilir. Tek hücreli azdır. Atın kütlesi kediden daha fazladır. Grafikte canlının kütlesi
ökaryot canlılara örnek öglenadır (10). Amip ve paramesyum da arttıkça aynı hareket çeşidi için daha az enerji harcandığı görül-
ökaryot tek hücreli canlılara örnektir. mektedir.
4. 4 numaralı yapı akciğerdir. Solunum organı olarak görev yapar.
Akciğerin görevini balıklarda solungaç, böceklerde trake, solu-
canlarda deri yerine getirir.

143