Page 146 - Biyoloji 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No: 6 Etkinlik No: 8
1. Lithops bitkisinin yapısının taşa benzemesi canlıların ortak özel- 1. Kutup tilkileri vücutlarında yağ depolar, kulak gibi vücut kısım-
liklerinden adaptasyon (uyum) ile ilişkilendirilebilir. Tüm canlı- ları küçüktür. Bu özellikler, vücut ısısının korunmasını sağlar.
lar hayatta kalabilme olasılıklarını artırabilmek için yaşadıkları Çöl tilkilerinde ise sıcak ortamda vücut sıcaklığının artmasını
coğrafyanın özelliklerine uyum sağlamak zorundadırlar. Lithops engelleyen özellikler vardır. Büyük olan kulaklar vücut yüzeyini
bitkisinin taşa benzeyen yapısı bitkiyi çölün yüksek ışık şiddeti genişleterek terleme yüzeyinin artmasını sağlar. Her iki canlıda
ve zararlı sıcaklığından korurken aynı zamanda da onları yiyen da kürk rengi bulundukları ortamların rengiyle uyumludur. Bu
kaplumbağa gibi hayvanlardan saklanmalarını sağlar. durum diğer yırtıcılardan korunmalarını sağlar. Kutup tilkileri
gündüz avlanırken çöl tilkileri sıcaktan korunmak için gece av-
2. Olası cevap: Lithops bitkisinin taşa benzeyen yaprakları kalın lanır. Kutup tilkilerinde gözlenen yiyecek depolama davranışı çöl
veyaprak yüzeyleri dardır. Bu nedenle fotosentez için gerekli ışığı tilkilerinde yoktur. Kutup tilkilerinde ortalama yaşam süresi çöl
yeterince alamazlar. Karbondioksit bitkinin toprak altı dokula- tilkilerine oranla kısadır. Kutup tilkilerinde yavru ölüm oranları
rına yeterince ulaşamaz. Az ışık ve az karbondioksit fotosentez yüksek olduğu için çöl tilkilerine oranla bir seferde doğurdukları
hızının düşük olmasına neden olur. Bitki yavaş büyür. yavru sayısı daha fazladır.
3. Lithops bitkisinin yaprak yüzeylerinin dar olması su kaybını 2. Olası cevap: Çöl tilkilerinin sahip olduğu bazı özellikler onların
azaltır. Yaprakların büyük bir kısmı ise toprak altındadır. Toprak kurak ve sıcak olan çöl ortamına adapte olmalarını sağlamıştır.
üzerinde kalan yapraklar su tutabilmek için kalın ve etli bir ya- Çöl tilkilerinde geniş olan vücut yüzeyi (büyük kulaklar gibi) ter-
pıdadır. leme ile ısı kaybetmelerini sağlar. Bu özellik, kutup ortamında ısı
4. Yaprak üzerinde yer alan lens benzeri hücreler ince kenarlı mer- kaybederek donmalarına neden olabilir. Soğuk ortamda yaşaya-
cek gibi davranarak birim alana düşen ışık miktarını artırmak- bilmek için ısı izolasyonu sağlayan yağ deposuna ihtiyaç vardır.
tadır. Yeterince yağ deposu olmayan çöl tilkilerinin bu durumda vücut
5. Büyüme Hızı: Lithops bitkisinin büyüme hızı, sulak ortam bit- sıcaklıklarını korumaları beklenemez. Çöl ortamına uygun kürk
kisine göre yavaştır. Lithops bitkisinin yaprakları kurak ortam rengine sahip olan çöl tilkileri, kutup ortamının rengine uyum
sağlayamadıklarından diğer yırtıcılar tarafından kolaylıkla avla-
şartlarına uyum sağlayabilmek için taş şekinde dar ve yuvarlaktır.
Bu durum ise bitkinin yapraklarının yeterince ışık alamamasına nabilirler. Ayrıca çöl tilkilerinin avlanma davranışları kar altında
av bulmaya uygun olmadığından besin bulma sıkıntısı yaşamaları
neden olur. Fotosentez hızı azaldığı için yeterli miktarda besin
maddesi üretilemez, büyüme yavaşlar. beklenir.
Yaprak Sayısı: Sulak ortam bitkilerinin yaprak sayısı, Lithops 3. Hayvanlar âleminde bulunan kutup ve çöl tilkileri çok hücrelidir
ve ökaryot hücre yapısına sahiptir. Heterotrof (tüketici) beslenme
bitkisinin yaprak sayısından fazladır. Terleme ile su kaybını azalt-
mak için kurak ortam bitkilerinin yaprak yüzeyleri dar ve sayıları şekline sahiplerdir. Oksijenli solunum yaparak enerji üretirler.
Eşeyli üreme yaparlar. Bulundukları ortamlarda hayatta kalmala-
azdır. rını sağlayan adaptasyonları vardır. Dolaşım, sindirim, boşaltım,
Kök Uzunluğu: Lithops bitkisinin kök uzunluğu sulak ortam bit- iskelet kas sistemi gibi sistemlere ve homeostasiye sahiptirler.
kisine göre daha uzundur. Kurak ortam şartlarında yağışların az
olması nedeniyle bitkilerin kökleri toprağın derinliklerine kadar 4. Olası cevap: Kaktüs ve nilüfer bitkileri örnek olarak verilebilir.
Kaktüsler kurak ortam bitkileridir. Suyun oldukça az olduğu bu
uzanır.
ortamlarda hayatta kalabilmek için vücutlarında bulunan suyu
Etkinlik No: 7 korumak ve olabildiğince az su kaybetmek zorundadırlar. Diken
1. Deney hipotezi desteklemiştir. Grafikte mercan yılanlarının ol- şeklindeki yaprakları terleme yüzeyini azaltır. Gaz alışverişi ve
duğu bölgede desenli oyuncak yılanlara daha az saldırı yapıldığı, terlemeyi sağlayan gözenek denilen yapılar derinlerde ve az sayı-
mercan yılanlarının olmadığı bölgede ise desenli oyuncak yılan- dadır. Çoğu zaman gözenekler aşırı sıcak olan gündüz saatlerinde
lara daha fazla saldırı yapıldığı görülmektedir. kapalıdır. Bu özellikler su kaybının azaltılmasını sağlar. Derinlere
inen dallanmış kök sistemleri ise ortamda az olan sudan en fazla
2. Soruyu cevaplayabilmek için deneyde ve grafikte yeterli veri yok- şekilde yararlanmayı sağlar.
tur. Kral yılanlarındaki renk değiştirmenin amacı, zehirli gibi
görünerek avcılarını korkutmaktır. Besin bulmasını kolaylaştırı- Nilüfer bitkileri ise sucul bitkilerdir. Yaprakları geniş yüzeylidir.
cı bir etki oluşturmaz. Muhtemelen avları tarafından kolay fark Gaz alışverişini ve terlemeyi sağlayan gözenek denilen yapılar
edilmelerine neden olur. Besin bulmalarını zorlaştırır. yüzeyde ve çok miktardadır. Gözenekler gündüz açıktır. Suyun
içinde bulunan kökler yüzeydedir ve basit yapılıdır.
3. Olası cevaplar: Mercan yılanlarının bulunmadığı bölgede avcı
hayvanlar, bu desenin ne anlama geldiğini algılamayıp desenli Etkinlik No: 9
oyuncak yılanlara saldırmıştır. Ayrıca kahverengi yılanlar çevre- 1. Vücut kütlesindeki artış, canlıların ortak özelliklerinden biri olan
de kamufle olabilirken desenli yılanlar renklerinden dolayı kolay
fark edilip avcılara yem olmuşlardır. büyümeyle açıklanır.
2. Bağımsız değişken ortamdaki oksijen miktarındaki farklılıktır.
4. Grafiğe göre yüksek miktarda oksijen bulunan ortamda yetişen
100 Desenli oyuncak yılanlar Olası cevap: Kahverengi yı- karıncalar daha iri vücutludur. Çünkü oksijen, solunumu hızlan-
Kahverengi oyuncak yılanlar
lanlar çevrede kamufle olaca- dırmış ve elde edilen enerjiyle büyüme daha hızlı olmuştur.
80 ğından daha az saldırıya ma- 3. Larvaların büyüklüğü kıyaslanamaz. Deney ergin karıncalar için
ruz kalacaklardır. Bu bölgede
veriler sunmaktadır. Larva büyüklüğünü etkileyen başka bir çok
Toplam oyuncak yılanlara yapılan saldırı yüzdesi 60 40 mercan yılanı olmadığından 4. faktör olabilir.
bu yılanın uyarıcı renkleri
Olası cevap: Oksijen artışı üretilen enerji miktarını ve vücut bü-
Üstelik
algılanmayacaktır.
yüklüğünü arttırır. Oksijen hücrelerin bölünme hızını arttırır.
uyarıcı renkler desenli yılan-
laştıracaktır. Saldırı oranının
20 ların fark edilmelerini kolay- Etkinlik No: 10
yandaki grafikteki gibi olması Seçili kartya göre cevap değişir.
beklenir.
0
144