Page 147 - Biyoloji 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 9

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No: 11 O O
1. Su molekülleri arasında kurulan hidrojen bağları sayesinde olu- H H H H
şan kohezyon kuvveti ve buna bağlı olarak su yüzeyinde oluşan-
yüzey gerilimidir. O
2. Emirin önerisi doğrudur. +4 C'nin altındaki sıcaklıklarda su mo- H H
lekülleri arasındaki mesafe artar. Su katılaştığında (donduğunda)
hacmi artacağından dolayı öz kütlesi azalır. Hacim artışı cam şi-
şenin kırılmasına neden olurken, metal şişeye daha az zarar verir. O O
H H
3. Buharlaşma özelliği: Isıtmalı ayna ile ayna üzerindeki su, ısı saye- H H
sinde buharlaşarak uzaklaşabilir.
Adezyon özelliği: Yağmur suyunun ayna yüzeyine tutunması en- Verilen görsellerden sadece 2 numaralı şekilde su molekülleri
gellenebilir. Bu amaçla ayna yüzeyi suyun tutulmasını engelleyen arasında kurulan hidrojen bağları doğru çizilmiştir. 1. ve 4. şe-
bir madde ile kaplanabilir. killerde artı (+) yüklü hidrojen atomları birbirini iteceği için su
4. a) Adezyon-Kohezyon: Bitkinin topraktan aldığı suyu, yer çeki- molekülleri arasında bağ kurulamaz.
mine zıt yönde kökten yapraklara doğru taşıması. 3. şekilde ise (-) yüklü oksijen atomları birbirini iteceği için su
b) Yüzey Gerilimi: Bazı hayvanların su yüzeyinde durabilmesi, molekülleri arasında hidrojen bağı kurulamaz.
yürümesi ve hatta koşabilmesi. Etkinlik No: 13
c) Yüksek Öz Isısı: Bu özellik, suyun geç ısınıp geç soğumasıdır.
Bu özellik sayesinde göl, deniz, okyanus gibi büyük su kütleleri 1. Suyun adhezyon kuvvetine sahip olduğunun fark edilmesi amaç-
kışın hemen soğumaz ya da yazın hemen ısınmaz. Isı değişim- lanmıştır. Adhezyon suyun farklı moleküllerle yaptığı çekim kuv-
leri hızlı olmaması birçok canlının suda yaşamasına olanak vetidir.
sağlar. 2. Bardağın üstünde suyun tepe halinde bulunması suyun kohez-
ç) Buharlaşma: Bitki ve hayvanların vücut ısısını düzenlemek yon kuvveti ile ilgilidir. Su molekülleri arasındaki çekim kuvve-
için, fazla ısıyı terleme şeklinde buharlaşan suyla birlikte dışarı tine kohezyon denir. Kohezyon kuvveti, bitkilerde suyun kökten
vermesi. yaprak ucuna doğru taşınmasında adhezyon kuvvetiyle birlikte
d) Soğudukça Hacminin Artması: Katı hâle geçen su genleşir, etki eder. Ayrıca su üzerinde oluşan yüzey gerilimi ile böcekler
hacmi artar ve öz kütlesi azalır.. Bu özellik sayesinde de ha- suda batmadan durabilir.
vuz, göl, deniz gibi su kütlelerinin içinde oluşan buz, suyun 3. Diğer maddelerden farklı olarak buzun yoğunluğu sıvı hâldeki
yüzeyinde kalır. Buzun altında, su canlıları için bir yaşam alanı sudan daha düşüktür. Bu yüzden buz, suya batmaz. Suyun buz
oluşur. hâlindeki hacmi sıvı hâlindeki hacmine göre daha büyük oldu-
e) İyi Bir Çözücü Olması: Biyolojik tepkimeler, sulu çözeltiler ğundan buz eriyince su seviyesi artar ve su bir miktar taşar. Suyun
içinde gerçekleşir. Çünkü bu tepkimeleri katalizleyen enzim- yoğunluğunun, kaynama ve donma noktasındaki özellikleri can-
lerin çalışabilmesi için ortamda su bulunmalıdır. lıların hayatta kalmasında çok önemlidir. Örneğin kış aylarında
donan göl yüzeyi, su altında kalan canlıların yaşamını sürdürme-
Etkinlik No: 12 sinde etkilidir.
1. Su molekülleri, donarken birbirinden uzaklaşır ve hacmi artar. 4. Karabiber suyun yüzey gerilimini kuvvetlendirerek su molekül-
Bu durum oluşan buzun yoğunluğunun, suyun yoğunluğundan lerinin daha sıkı tutunmasına neden olur. Böylece parmağınız
küçük olmasına neden olacağı için buz, su üzerinde yüzer. Su ıslanmaz. Yağmurdan önce görülen rüzgarlar sayesinde havada-
üzerinde oluşan buz tabakası yalıtım görevi görerek dışarıda- ki tozlar suya yapışarak suyun yüzey gerilimini arttırır. Yağmur
ki soğuk havanın suyun alt katmanlarına ulaşmasını önler. Bu damlalarının oluşumu hızlandırır.
sayede havuzların, göllerin ve okyanusların tamamen donması 5. Su molekülleri tuz, şeker, bal moleküllerinin arasına girerek
engellenerek suda yaşayan canlıların hayatta kalması sağlanır. çözelti oluşturur. Kahve ve unda ise bu maddelerin dağıldığını,
Bu durum su molekülleri arasında kurulan hidrojen bağlarından süspanse olduğunu görürüz. İçinde daha katı, büyük parçacıklar
kaynaklanır. olan sıvıya süspansiyon denir. Un suda çözünmez ve dibe çöker.
2. Su molekülleri donarken birbirine yaklaşsaydı hacmi küçüleceği Küçük moleküllü yapılar (basit şekerler gibi) suda çözünürken
için oluşan buzun öz kütlesi, suyun öz kütlesinden büyük olurdu. büyük yapılı moleküller (un, nişasta gibi) suda çözünmez. Daha
Bu durum göllerin ve denizlerin dipten donmasına neden olacağı fazla şeker, tuz koyduğunuzda çözünürlük oranı değiştiği için
için, soğuk havalarda canlıların suda yaşaması imkânsız olurdu. tadlar da değişecektir ve giderek çözeltinin doygunluk oranı de-
3. Suyun yüzey gerilimi, yağın yüzey geriliminden daha büyük bir ğişecektir. Bu duruma günlük hayatımızdan örnek verirsek, kirli
değerdedir. Bu nedenle karınca suda batmadan yürüyebilirken kıyafetler suda yıkandığında kirliliğe neden olan maddeler suda
zeytinyağında yürüyemez ve batar. çözünür ve uzaklaşır.
4. Bazı canlıların su üzerinde yürümesine sebep olan yüzey gerilimi, Etkinlik No: 14
suyun kohezyon özelliğinden kaynaklanır. Aynı tür moleküllerin
birbirlerine tutunma eğilimine kohezyon denir. Kohezyon su 1. CO gazı, su ile tepkimeye girdiği zaman karbonik asit (H CO )
3
2
2
+
molekülleri arasında oluşan "hidrojen bağları"nın bir sonucudur. oluşur. Karbonik asit zayıf bir asit olduğu için suya H iyonu ve-
Suyun kohezyon özelliği sayesinde metrelerce yükseklikteki ağaç- rerek suyun asitleşmesini sağlar.
larda bile su molekülleri kesintisiz bir şekilde köklerden en uçtaki CO + H O H CO
yapraklara kadar taşınabilir. 2 2 + 2 3 -
5. Hidrojen bağlarının kurulabilmesi için su molekülündeki eksi H CO 3 H + HCO 3
2
+
yüklü oksijen atomunun, komşu moleküldeki artı yüklü hidroje- 2. Okyanus sularının asitleşmesi sonucunda suda H iyonu oluşur
+
2-
ni kendine çekmesi gerekmektedir. Bir su molekülü, en fazla dört ve sudaki karbonat iyonlarının (CO ) bir kısmı , H iyonları ile
3
2-
tane hidrojen bağı kurabilir. Bir su molekülünün kurmuş olduğu tepkimeye girer. Bu nedenle sudaki karbonat iyonlarının (CO )
3
hidrojen bağları şekilde mavi çizgilerle gösterilmiştir. oranında azalma olur ve buna bağlı olarak kabuk oluşumunda
145