Page 280 - Kimya 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 9

CEVAP ANAHTARLARI
olarak akciğer fonksiyonlarında azalmaya, gözlerde tahrişe, iştah 2. Asit yağmurlarının insanların yaşadığı bölgelerde tehlike oluş-
kaybına ve dişlerde aşınmaya neden olabilir. SO 3 atmosferdeki turmaması için öncelikle fabrikalar ve sanayi kolları şehir mer-
su buharı ile etkileşerek asit yağmurlarına neden olur. Bu durum kezi dışına çıkarılarak fabrika bacalarına filtre takılmalı, elektrik
insanlarda akciğer ve cilt hastalıklarına, tatlı su kaynaklarının araçların kullanımı teşvik edilmeli, fosil yakıt tüketimi sınırlan-
kirlenmesine, tarihî eserlerin aşınmasına, bitki örtüsünün zarar dırılmalı, toplu taşıma araçları ve yenilebilir enerji kaynakları
görmesine neden olur. Asit yağmurları, toprakta bulunan kal- tercih edilmelidir.
siyum iyonları ile reaksiyona girerek kalsiyum sülfat oluşturur. 3. Sorunun cevabı öğrenciye bırakılmıştır.
Oluşan kalsiyum sülfat suda çözünmediğinden toprak içinde
sabitleşir ve bitkiler tarafından alınamaz. Etkinlik No.: 120
1. Toprak ve sudaki ağır metallerin kaynağı;
Etkinlik No.: 118
• Hayat standartlarının artması ve kentlerdeki hızlı nüfus ar-
2. Yönerge tışı,
1. Kimyasal kirleticiler; azot oksitler, karbondioksit, kükürt oksit- • Toprağın oluşumu sırasında ağır metal içeren kayaçların çe-
ler, sera gazları, plastikler deterjanlar, organik sıvılar, ağır metal- şit li nedenlerle çözünerek su ve toprak ortamına taşınması,
ler, piller, endüstriyel atıklar şeklinde sıralanabilir. • Atmosferik taşınım,
Azot oksitler, karbondioksit ve kükürt oksitler asit yağmurları- • Endüstriyel ve tarımsal faaliyetler,
na sebep olur. Sera gazları olarak bilinen karbondioksit, metan, • Evsel atıkların uzaklaştırılması gibi nedenlerle olabilmekte-
kloroflorokarbonlar, su buharı ve azot oksitler sera etkisi oluş- dir.
turarak küresel ısınmaya sebep olur. Binlerce yıl doğada kala- 2. Coğrafi koşullara uygun olan bitki seçimi yapılmalıdır. Uygun
bilen plastik atıklar ekolojik dengeyi bozmaktadır. Deterjanlar, seçim yapılsa bile kuraklık, sel gibi kontrol edilemeyen neden-
toksik etkilerinin yanı sıra yapılarında bulunan fosfatlar nede- lerle istenen sonuç elde edilemeyebilir. Eğer kirlilik çok yoğun ve
niyle su ve sudaki canlı hayatı olumsuz etkiler. Sulardaki aşırı acil çözüm gerekli ise bu durumda ileri teknoloji uygulamaların-
yosunlaşmanın nedeni, deterjanların yapısındaki fosfatlardır. dan da faydalanmak gerekebilir.
Fosfatlar yosunların anormal olarak büyüme ve çoğalmasına
yol açar. Aşırı çoğalma su yüzeyini kapladığında suda çözünmüş 3. Hiperakümülatör bitkiler azot (N), fosfor(P), potasyum(K), kal-
oksijen miktarı azalır ve bu durum sulardaki canlı hayatı tehdit siyum (Ca), magnezyum (Mg) ve demir (Fe) gibi insan sağlığı ve
eder. Endüstriyel alanda kullanılan organik sıvılara petrol, ase- çevre için önemli metalleri de ihtiyaçları dışında büyük oranda
ton, karbon tetraklorür, benzen, etil alkol, asetik asit gibi kim- topraktan alarak biriktirebilirler. Bu bitkiler mineral eksiklikle-
yasal maddeler örnek verilebilir. Organik sıvılar çeşitli endüst- ri olan insanlar için ilaç yapımında kullanılabilir. Toksik etkisi
riyel alanlarda kullanılmaktadır. İlaç, plastik, boya, petrokimya, olmadığı belirlenenler yiyecek ve içecek olarak da kullanılabilir.
tekstil gibi birçok alanda kullanılan organik sıvıların bir kısmı
suda çözünürken bir kısmı suda çözünmez. Endüstriyel alanda Etkinlik No.: 121
kullanılan organik sıvılar bir şekilde suya ve toprağa karışarak
çevreyi kirletmektedir. Ağır metaller, yer kabuğunun tamamın- 1. Yönerge
da bulunan doğal elementlerdir. Çevresel kirlilikler, madencilik,
endüstriyel üretim, metal ve metal içeren bileşiklerin kullanımı 2017 Yılı Hava Kirliliği Önceliklerine Göre İller
gibi nedenlerle toprak ve suyu kirletmektedir. Pillerin içindeki 30
kimyasallar, pilin türüne göre değişir. Piller başlıca kadmiyum, 25
kurşun, cıva, nikel gibi ağır metalleri ve kimyasalları içerir. Piller 25 22 21
evsel atıklarla aynı yere atılmamalıdır. Çünkü evsel atıklar depo- 20
lama alanlarına gitmektedir. Bu alanlarda, pillerin akü gövdesi
paslandığında kimyasal maddeler toprağa sızar ve buradan içme 15 13
sularına karışır. 10
2. Hava kirletici kimyasallar: Azot oksitler, karbondioksit, kükürt 5
oksitler, sera gazları.
0
Su kirletici kimyasallar: Deterjanlar, organik sıvılar. 1. Öncelikli Olduğu 2. Öncelikli Olduğu 3. Öncelikli Olduğu 1, 2, 3. Öncelikli Sorun
İllerin Sayısı İllerin Sayısı İllerin Sayısı Olmayan İllerin Sayısı
Toprak kirletici kimyasallar: Ağır metaller, piller, plastikler.
3. Hava kirliliğine birinci derecede sebep olan kimyasallar dolaylı 2. Yönerge
olarak su ve toprak kirliliğine de sebep olur. Fosil yakıtlardan 1. Öğrenciler yaşadıkları illere ait verileri Çevre ve Şehircilik Ba-
oluşan kimyasal kirleticiler asit yağmurlarını oluşturarak top- kanlığına bağlı il müdürlüğünden alarak ya da web sitesinden
rağın pH değerini düşürür ve toprağın verimini azaltır, ayrıca öğrenerek sınıflamayı yapacaklardır.
suyun da pH dengesini bozarak canlı yaşamını olumsuz etkiler.
2. Hava kirliliğine neden olan etmenler; kış sezonunda ısınma
amaçlı kullanılan yakıtlar, petrol sanayi, asfalt plentleri, asfalt
Etkinlik No.: 119 üretim ve depolama tesisleri, akaryakıt depolama ve dolum te-
sisleri ve alçı üretim tesislerin şehir içinde kalması (endüstride
1. Asit yağmurları göller ve nehirlere yağdığında suların asitli- kullanılan yakıtların baca gazları, üretim sonucu havaya atılan
ği artar. Bu durum o sularda yaşayan canlarla zarar verir. Kent artık maddeler), meteorolojik faktörler (şehrin çanak şeklinde
içi veya kent dışındaki tarihi ve doğal yapıtlarımız zarar görür. olması), inverziyonlu günlerin çok olması (durgun gün sayısı-
Toprağın mineral oranının düşmesine neden olur, bu durum nın 200 gün ve hava karışım yüksekliğinin 4m olması), motorlu
bitkilerin topraktan beslenmesine engel olur.İnsanlarda çeşitli taşıtlar, anızların bilinçsiz bir şekilde yakılmasıdır. Ayrıca, kenar
solunum yoları, akciğer kanseri, nefes darlığı gibi hastalıkla- mahallelerde yaşayan ve gelir düzeyleri oldukça düşük olan in-
ra neden olur. Topraktan derelere, ırmaklara ve göllere taşınır. sanların kış mevsiminde yakacak olarak tezek, petrol, Şırnak kö-
Göl sularının asitliliği ve metal tuzlarının yoğunluğu artar. Buna mürü, araba lastiği, yanık yağ vs. kullanmalarından kaynaklanan
bağlı olarak göl ekosistemi tehlikeye girer. emisyonlar illerin hava kalitesini önemli ölçüde bozmakta, hatta

279