Page 275 - Kimya 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

KİMYA 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 99 Etkinlik No.: 101
2. Yönerge 1. Deniz seviyesinde 76 cm cıva sütunun ağırlığı sebebiyle tabanına
1. Gazların aynı şartlarda eşit sayıda tanecikleri eşit hacim kapla- yaptığı basınç dikkate alınarak ölçülmüştür.
dıklarından dolayı elastik balonların hacimleri aynıdır. 2. Sorunun ilk bölümünün cevabı öğrenciye bırakılmıştır. Buhar
2. Eşit sayıda tanecik içeren elastik balonlardaki gazlardan, gazın basıncının az olması yoğunluğunun fazla olması ölçme işleminin
kütlesi azaldıkça taneciklerinin hızı artacağından en fazla çarp- kolaylığını ve hassasiyetini artırmaktadır.
mayı H 2 gazı, en az çarpmayı ise Cl 2 gazı yapar. H 2 > He> CH 4 > 3. Metinde verilen eşitlikten yararlanarak aşağıdaki işlem yapılırsa
N 2 > O 2 > Cl 2 şeklinde çarpma sayıları sıralanır. 1 atm 14,7 psi ise
3. Eşit sayıda tanecik içeren elastik balonlardaki gazlardan, gazın X atm 35 psi eder orantısından yaklaşık
kütlesi azaldıkça taneciklerinin hızı artar. Bu nedenle gaz tane- X = 2,40 atm bulunur.
ciklerinin hızları farklıdır. 4. Atm, mmHg, torr, bar kPa, paskal psi. Araç lastiklerinde psi, me-
4. Bütün gazlar aynı oranda genleştiğinden elastik balonların daha teorolojide milibar vs.
sıcak ortamda hacimleri artar ancak bütün balonların hacmi eşit 5. Gaz moleküllerinin sıcaklıkları arttığında (Kinetik enerjileri de
olur. artar.) daha hızlı hareket ederek bulunduğu kaba daha fazla ba-
5. Elastik balonların ipleri aynı süre gevşetildiğinde tanecik hızı sınç uygular. Bu durum balon ya da plastik malzemeden yapıl-
daha büyük olan H 2 gazı elastik balonu diğer gazlara göre daha mış topun hacminde artışa neden olur.
fazla terk eder ve H 2 gazının bulunduğu elastik balonun hacmin- 6. Deniz seviyesinden yukarılara çıkıldıkça havanın sıcaklığının ve
deki azalma en fazla olur. neminin değişmesinin yanı sıra soluduğumuz havadaki oksijen
miktarında da önemli değişiklikler olur. Deniz seviyesinde ha-
vanın içindeki gazların aşağı yukarı beşte biri oksijendir. 5 bin
Etkinlik No.: 100
metre yükseklikte de olsa oksijen oranında önemli bir değişik-
1. Yönerge lik olmaz. Lakin yüksek irtifada da oksijen oranının yüzde 20
olması, akciğerlerimize her solukta giren havada aynı miktarda
1. Soluk alıp verme işlemi, göğüs boşluğu hacminin genişlemesi ve oksijen olduğu anlamına gelmez. Yükseklere çıktıkça atmosfe-
daralması sonucu oluşan basınç değişiminden kaynaklanır. So- rin basıncı azalır, içindeki oksijen molekülleri seyrekleşir. Aynı
luk almada kaburga kasları kasılarak göğüs boşluğunu öne doğ- miktarda oksijen için çok daha sık ve daha derin solumamız
ru genişletir. Aynı zamanda diyafram kasılarak düzleşir ve göğüs gerekir. Bu durum çeşitli sağlık sorunlarına neden olur. Bir so-
boşluğu genişler. Akciğerlerin hacmi artar ve iç basınç azalır. lukta aldığımız oksijen, deniz seviyesine göre yükseklerde daha
düşük olduğu için her solukta alınan havada oksijen oranı azalır.
2. Yükseklere çıkıldıkça basınç azalır ve buna bağlı olarak oksijen Yeterli oksijen alabilmek için daha sık soluk alınmaya çalışılır.
molekülleri de seyrekleşir. Bu yüzden dağcılar oksijen tüpü kul- Bu çaba havadaki oksijen azlığını ancak bir ölçüde telafi edebilir.
lanır.
Yükseklik arttıkça hızlanan soluk alıp verme, oksijen miktarını
3. Sabit hacimli kap ortamında sıcaklık artışı nedeniyle basınç artar normal düzeyde tutmak için yeterli olmaz. Üstelik, fazla mesai
ve kabın dayanıklılık kapasitesini aşarak patlar. yapan solunum kasları daha fazla enerji harcadığından vücudun
oksijen ihtiyacı artar. İşleri düzeltmek için kalp daha fazla çalışa-
4. Yangının etkisiyle oluşan zehirli gazlar genleşir ve buna bağlı rak dokuların oksijen açlığını gidermeye çalışır.
olarak yoğunlukları azalır. Bu sebeple gaz zehirlenmesinden
kurtulmak için yere yatarak yuvarlanmak gerekir. 7. Balonun yükseklere çıktıkça azalan açık hava basıncı sebebiyle
hacmi artacak ve zamanla patlayacaktır.
2. Yönerge
Etkinlik No.: 102
1) Kokunun yayılması için geçen zaman daha sıcak bir ortamda
daha az olur. Koku daha hızlı yayılır. Aynı zamanda daha küçük 1. Yönerge
bir sınıfta bu etkinlik yapılırsa gazın yayılacağı hacim küçüldüğü 1. 74 cmHg, 740 mmHg basınca eşittir. 1 atm ise 760 mmHg ve
için koku yine daha hızlı yol alır. 101,325 Pa’a eşittir. Bu eşitlikleri kullanarak 740 mmHg’nın kaç
2) Gazlar moleküller arası çekim kuvvetleri en az olan madde- Pa’a eşit olduğu hesaplanır.
lerdir. Bu nedenle gaz molekülleri birbirinden bağımsız hare-
ket ederler. Gaz molekülleri bulundukları yeri her tarafına eşit 2. Açık hava basıncı 760 mmHg’dan çok daha düşük olsaydı, vücu-
oranda yayılarak doldururlar. Yapılan etkinlik gazların yayılma dumuzdaki kan basıncı, atmosfer basıncına göre çok daha fazla
özelliği ile ilgilidir. olacağından vücudumuz parçalanabilirdi.
3. Yönerge 2. Yönerge
1) Yumurtanın şişenin içine düşmesi açık hava basıncı ile ilgili- 1. Sıcaklık gazların hacimlerinde artış meydana getirir. Gazların
dir. Yanan kâğıt parçası şişenin içine bıraktığımızda şişenin için- hacimlerindeki artışın sebebi sıcaklık etkisi ile gaz taneciklerinin
deki hava ısınır. Isınan hava genleşir. Kâğıt sönünce de şişenin hızının ve dolayısıyla tanecikler arasındaki boşluğun artmasıdır.
içindeki hava soğur. Soğuyan hava küçülür. Şişenin ağzındaki 2. Grafikler incelendiğinde Celsius ölçeğinde sıcaklık iki katına çı-
yumurta, şişenin dışındaki havanın içeri girip boşalan yeri alma- karken gazın hacmindeki artışın iki katına çıkmadığı görülmek-
sına engel olur. Dışarıdaki havanın yumurta üzerine yaptığı ba- tedir. Ancak Kelvin ölçeğinde sıcaklık artışı ile gaz hacmi ara-
sınç, şişenin içindeki havanın yumurta üzerine olan basıncından sında doğru orantı olduğu görülmektedir. Bu nedenle gazlarla
yüksektir. Bu sebeple yumurta şişenin içine doğru itilir. ilgili hesaplamalarda Kelvin ölçeği kullanılması daha uygundur.
2) Yanan kâğıt parçası şişenin içerisine atılmasaydı şişenin içinde- 3. Gaz tanecikleri arasında itme ve çekme kuvvetleri yok sayılır, eşit
ki havanın genleşmesi ve soğuması gerçekleşmeyecekti ve basınç sayıda tanecikleri eşit hacim kapladığından dolayı gaz tanecik-
farkı oluşmayacağı için yumurta şişenin içine düşmeyecekti. lerinin hacimleri de ihmal edilmektedir. Gazlar sıvılaştırıldık-
3) Basınç birimi atm, cmHg, mmHg, pa vb ile ifade edilebilir. larında tanecikleri arasındaki itme ve çekme kuvvetleri ihmal
Sıcaklık birimi ise C, K, F ile ifade edilebilir. edilmeyeceğinden sıvı hâllerinde hacimleri farklı olur.
0
0
274