Page 270 - Kimya 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 9

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 76 Etkinlik No.:77
1. Yönerge 1. Yönerge
1. Görseller maddenin hâl değişimine yöneliktir. Hava sıcaklığının 1. Su 20 C’nin altında buz hâlinde olacağından canlıların değişen
o
son derece düşük olduğu ortamlarda su altında yaşayan canlılar koşullara farklı şekilde uyum sağlaması gerekirdi. Kış aylarında
yaşamlarını sürdürebilmektedir. Ayrıca madde hâl değiştirebil- suyu kullanmak için sıvı hâle getirmek gerekirdi. Suyun buhar-
diği için petrol gazı ve doğal gaz sıvılaştırılarak gemilerle taşı- laşması azalırdı. Buna bağlı olarak da iklimlerde, bitki türlerinde,
nabilmektedir. hayvan çeşitliliğinde değişimler olurdu.
2. a) Maddenin hâl değiştirmesi sonucu su doğada farklı hâllerde 2. Birçok yerde buz kütleleri olurdu. Yağışlar genellikle kar şeklinde
bulunabilmektedir. Su donduğunda hacmi artar, yoğunluğu aza- gerçekleşirdi. Suyun sıvı hâlde bulunması güçleşirdi. Su döngü-
lır. Bu durum suya özeldir. Böylece büyük buz dağları Görsel 1’de sünde denge bozulurdu.
olduğu gibi deniz veya göllerin üzerinde yüzer. Deniz veya gölle- 3. 10 C’de su katı hâlde olacağından sıvı hâle getirmek gerekirdi.
o
rin üzeri buzla kaplandığında buzun altında kalan suyun sıcaklı- Bunun içinde enerjiye gereksinim duyulurdu. Su, karbon, azot
ğı belirli bir seviyede kalır ve suyun altındaki canlı yaşamı devam döngüsü bozulabilir, yaşam şartları zorlaşırdı.
eder. Ayrıca suyun üç hâli arasındaki dönüşüm su döngüsünü
meydana getirir. Deniz ve göllerdeki sular sıcaklık yükseldiğinde 2. Yönerge
buharlaşarak atmosferde su buharını ve bulutları oluşturur. Bu-
lutlardaki su damlacıkları sıcaklığa göre yağmur, kar ve dolu ola- Madde Yaşam İçin Önemi ve Avantajı
rak yeryüzüne iner. Suyun hâl değiştirerek yeryüzü ve atmosfer
arasındaki çevrimine su döngüsü denir. Su döngüsü ile temiz ve LPG LPG enerji kaynağı olarak kulla-
içilebilir su elde edilir. Doğal su döngüsü; yeryüzündeki iklim ve nılır. LPG’nin gaz hâlinde olması
bitki çeşitliliğini, yabani hayvanların göçlerini, insanların yerle- taşınma kolaylığı sağlar. Sıkıştırıl-
şim yerlerini ve sosyal yaşamlarını etkiler. Doğal su döngüsünün ma özelliğinden dolayı daha fazla
bozulması birçok sorunun ortaya çıkmasına neden olur. Suyun depolanabilir.
farklı hâller de bulunabilmesi canlı yaşamı için de önemlidir.
Besinlerin sindirimi, emilimi, vücut ısısının dengelenmesi hep
su sayesinde olur. Bitkilerin büyüyüp gelişebilmesinde de önemli Çelik Çelik dayanıklı yapısından dolayı
bir maddedir. bina, araç üretimi gibi birçok alanda
b) Maddenin hâl değişimi, canlı yaşamı ve çevre açısından kullanılır.
önemli olduğu gibi endüstriyel açıdan da oldukça önemlidir.
Doğal gaz ve petrol gazının teknik ve ekonomik olarak boru
hatları ile taşınması mümkün olmadığı için yüksek basınçlarda
sıvılaştırılarak gemiler ve tankerlerle taşınabilmektedir.
Ham petrol Enerji, giyim, polimer, asfalt üretimi
2. Yönerge gibi yaşamın her alanı için önemli
bir kaynaktır. Sıvı olması taşınma ve
Maddenin katı hâlinin özellikleri işleme kolaylığı sağlar.
• Tanecikleri arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır.
• Maddenin en yoğun hâlidir (bizmut, su gibi birkaç istisna
dışında).
• Maddenin en düzenli hâlidir. Etkinlik No.: 78
• Tanecikleri titreşim hareketi yapar. 1. Yönerge
• Belirli şekil ve hacimleri vardır.
• Sıkıştırılamaz. 1. Elmas ve grafitin yapısında sadece karbon atomu bulunur. Kar-
Maddenin sıvı hâlinin özellikleri bon atomları kovalent bağlarla örgü yapı oluşturacak şekilde
• Tanecikleri arasındaki boşluk katılara göre daha fazla, gazla- dizilir. Bu örgü yapıların geometrilerinde farklılıklar vardır.
Elmasın örgü yapısı düzgün dört yüzlü, grafitte ise altılı halka
ra göre daha azdır. tabakaları şeklindedir. Elmasın örgü yapısından dolayı sertliği
• Genellikle yoğunlukları katılardan düşük, gazlardan yüksek- grafitten fazladır.
tir. 2. Karbon atomunun elektron ortaklaşma isteği ve değerlik elekt-
• Katı hâline göre düzensizdir. ron sayısı fazla olduğu için karbon atomu kovalent ağ örgülü
• Tanecikleri titreşim ve öteleme hareketi yapar. yapı oluşturabilir. Flor atomunun elektronegatifliği yüksek ol-
• Belirli şekilleri yoktur, hacimleri vardır. duğu için elektron ortaklaşma isteği düşüktür. Flor atomunun
değerlik sayısı da düşük olduğu için kovalent ağ örgülü yapı
• Sıkıştırılamaz. oluşturamaz.
Maddenin gaz hâlinin özellikleri 3. Katıların tanecikleri arasında etkileşim kuvvetleri güçlü olduğu
• Tanecikleri arasındaki boşluk en fazladır. için erime noktaları yüksektir.
• Katı ve sıvılara göre yoğunluğu düşüktür. 4. Su moleküler bileşik, tuz ise iyonik yapılı bileşiktir. Moleküler bi-
• En düzensiz hâlidir. leşiklerin tanecikleri arasındaki etkileşim zayıf etkileşimdir. Buzda
• Tanecikleri titreşim, öteleme ve dönme hareketi yapar. moleküler yapılı bileşik olduğu için erime noktası düşüktür.
• Belirli şekil ve hacimleri yoktur. İyonik yapılı bileşiklerin tanecikleri arasındaki etkileşim güçlü
• Sıkıştırılabilir. etkileşimdir. Tuzda iyonik yapılı bileşik olduğu için tuzun erime
noktası yüksektir.

269