Page 267 - Kimya 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

KİMYA 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
2. 40kJ/mol’den büyük enerji değişimine sahip tepkimelerde güçlü Etkinlik No.: 66
etkileşimler, 40kJ/mol’den küçük enerji değişimine sahip tepki-
melerde zayıf etkileşimler kopmuş ya da oluşmuştur. 1. Sorunun cevabı öğrenciye bırakılmıştır.
3. Tepkimede alınan ve verilen enerji değerine bakılarak tepkime- 2. Balon, saça sürtüldüğünde statik elektrikle yüklenir. Statik elekt-
nin güçlü ya da zayıf etkileşim sonucunda gerçekleştiğini söyle- rik, polar maddeleri kendine doğru çekerek bu maddelerin akış
mek her zaman doğru değildir. Örneğin suyun sıvı hâlden gaz doğrultularında belirgin bir sapmaya neden olur. Bu durumda
hâline geçişi sırasında 43,9kJ/mol’lük enerjiye ihtiyaç vardır fa- su ve etil alkol polar, bitkisel yağ apolardır.
kat suyun hâl değişimi sırasında zayıf etkileşimler kopar. 3. Sorunun cevabı öğrenciye bırakılmıştır.
4. Su ve etil alkoldeki sapmaya dipol-dipol etkileşimi neden olmuş-
Etkinlik No.: 64 tur. Bitkisel yağda apolar etkileşimler vardır. Balon da yüklü bir
1. Yönerge cisim olduğu için burada indüklenmiş dipol-dipol etkileşimi
Birinci grup: b, c, ç, e, f, g, ğ, h numaralı tepkimeler vardır.
İkinci grup: a, d, ı, i numaralı tepkimeler 5. Sıvı akışındaki sapma ne kadar fazla ise sıvıdaki etkileşimin kuv-
2. Yönerge veti de o kadar büyüktür. Sıralamanın su > etil alkol > bitkisel
yağ şeklinde olması beklenir.
1. Birinci grup: c ve f numaralı tepkimelerin dışında farklı özellikte
madde oluşmuştur. İkinci grup: verilen tepkimelerde farklı özel- Etkinlik No.: 67
likte madde oluşmamış, sadece maddenin fiziksel hâli değişmiş-
tir. Dipol-dipol İyon-dipol Dipol-indüklenmiş dipol London kuvvetleri
2. Birinci grup: b, f, g numaralı tepkimelerde kimyasal türler ara- H 2 O-H 2 O NaCl-H 2 O H 2 O-CCl 4 I 2 -I 2
sında etkileşim oluşmuştur. c, ç, d, ğ, h numaralı tepkimelerde HCl-HCl KCl-H 2 O H 2 O-I 2 F2-F2
etkileşimler kopmuştur. İkinci grup: a ve ı numaralı tepkimeler- C 2 H 5 OH-H 2 O NaCl-C 2 H 5 OH NO 2 -Br 2 Br2-Br2
de kimyasal türler arasında etkileşim oluşmuştur. d ve i numaralı SO 2 -SO 2 Cl 2 -Cl 2
tepkimelerde etkileşimler kopmuştur. NO 2 -NO 2 He-He
3. Birinci grup: b, ç, e, g, ğ, h numaralı tepkimelerde kimlik özellik- 1. London kuvvetlerinde kalıcı dipoller yoktur çünkü atomları arasın-
leri ve fiziksel özellikler değişmiştir. c ve f numaralı tepkimelerde da elektronegatiflik farkı olmayan apolar moleküllerde kalıcı dipol-
sadece fiziksel özellik değişmiştir. İkinci grup: a, d, ı, i numaralı
tepkimelerde maddenin sadece fiziksel özellikleri değişmiştir. ler oluşmaz.
4. Verilen tepkimelere eşlik eden enerjilerden yola çıkarak kimya- 2. Bu etkileşimlerin gücü atom çapı, elektronegatiflik, iyon yükü, mo-
sal türler arası etkileşimler ikiye ayrılır. Tepkimeye eşlik eden lekül ağırlığı gibi pek çok etkene bağlı olarak değişir. Bu nedenle bu
enerji 40 kJ/mol’den büyükse güçlü etkileşim, küçükse zayıf etki- etkileşimleri kendi aralarında kıyaslamak doğru değildir.
leşim vardır. Sadece enerjiye bakılarak yapılan sınıflandırma her 3. I 2 apolar bir moleküldür ve kendi gibi apolar olan CCl 4 ve Br 2 sıvı-
zaman doğru olmayabilir. c ve f numaralı etkileşimler incelendi- larında iyi çözünür.
ğinde tepkimeye eşlik eden enerji, 40 kJ/mol’den büyük olmasına 4. London kuvvetlerinde elektron sayısı arttıkça molekülün kutupla-
rağmen maddenin kimlik özelliği değişmemiştir. Zayıf etkileşim nabilirliği artar ve kaynama noktası yükselir. Bu nedenle oda sıcak-
söz konusudur. lığında F 2 ve Cl 2 gaz hâlinde, Br 2 sıvı, I 2 katı hâlde bulunur.
5. Atomlar arası etkileşimler her zaman güçlü etkileşime örnek ol- 5. London kuvvetleri elektronların geçici kutuplanmasından kay-
mayabilir. d numaralı tepkimede atomlar arası bağ oluşmasına naklandığı için diğer etkileşim türlerinde de gözlenir fakat diğer
rağmen maddenin kimlik özelliği değişmediği için zayıf etkile- van der Waals bağlarının yanında çok küçük bir değer olduğu
şim vardır. için ihmal edilir.
6. h numaralı tepkime güçlü etkileşim olmasına rağmen “Molekül
içi etkileşime örnektir.” ifadesi yanlış olur. d numaralı tepkimede Etkinlik No.: 68
atomlar arasında etkileşim oluşmasına rağmen zayıf etkileşim
söz konusudur. 1. Yönerge
1. Amonyak ve su molekülleri, sirke ve su molekülleri, limon suyu
Etkinlik No.: 65 ve su molekülleri arasında ve su moleküllerinin kendi aralarında
1. Yönerge hidrojen bağı, dipol-dipol etkileşimi gözlenir. Yağlı boya ve ti-
ner molekülleri arasında indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol
1. Su polar olduğundan yağı çözmeyecektir. Bu nedenle apolar olan etkileşimi gözlenir. Su molekülleri ve tuz bileşiğindeki iyonları
perkloretilen kullanılır. arasında da iyon-dipol etkileşimi gözlenir.
2. Sadece su ve karbontetraklorür bulunan deney tüpünde çözün- 2. Parçada dipol-indüklenmiş dipol ve iyon-indüklenmiş dipol et-
me olayı gerçekleşmezken, diğer tüplerde çözünme olayı gerçek- kileşimlerine değinilmemiştir.
leşir. 2. Yönerge
3. Dipol-dipol etkileşimidir. 1. Su ve yemek sodası ( Na 2 CO 3 ) arasında iyon-dipol etkileşimi
4. Dipol-indüklenmiş dipol etkileşimidir. Su ve etil alkol ( C 2 H 5 OH ) arasında hidrojen bağı ve dipol-dipol
etkileşimi
5. İyon-dipol etkileşimidir. Su ve tuz ruhu ( HCl ) arasında dipol-dipol etkileşimi
6. İyon-indüklenmiş dipol etkileşimidir. Su ve klor gazı ( Cl 2 ) arasında dipol-indüklenmiş dipol etkile-
şimi oluşur.
2. Yönerge 2. İki apolar molekül birbirine yaklaştırıldığında molekülleri çev-
Zayıf etkileşimlerin en güçlüsü hidrojen bağı, en zayıfı ise Lon- releyen elektron bulutu birbirini iter. Bu itme sonucu apolar
don kuvvetleridir. Diğer zayıf etkileşimleri kendi aralarında kar- moleküller geçici kutupluluk kazanır. Geçici olarak kutuplaşan
şılaştırmak doğru değildir. Çünkü bu etkileşimler molekül ağır- moleküller diğer moleküllerin de kutuplaşmasını sağlar. Oluşan
lığı, elektronegatiflik, atom çapı, iyon yükü gibi birçok faktöre zıt yüklü kutupların birbirini çekmesi ile moleküller bir arada
bağlı olarak değişebilir. durur.

266