Page 29 - Biyoloji 10 | 1.Ünite

MİTOZ VE EŞEYSİZ ÜREME

Bazı balıklar, çift yaşamlı canlılar ve sürüngenlerde görülen partenogenezde ise diploit (2n kromo-
zomlu) bireyler oluşur. Örneğin kamçı kuyruklu kertenkelelerde erkek birey yoktur sadece dişi bireyler
vardır. Dişi bireyin (Görsel 1.27) mayozla ürettiği yumurtanın kromozomları iki katına çıkarak diploit
hücre oluşturur. Diploit hücre, mitozla gelişerek yeni bireyi meydana getirir.

Görsel 1.27: Kamçı kuyruklu dişi kertenkele

Bitkilerde Vejetatif Üreme

Vejetatif üreme, yüksek yapılı bitkilerde görülen eşeysiz üreme şekli olup temeli mitoza ve yenilen-
meye dayanır. Bitkilerin kök, gövde, dal ve yaprak gibi kısımlarından yeni bitkilerin oluşmasına vejetatif
üreme denir. Vejetatif üreme, ana bitkiden ayrılan doku parçasının gelişmesi ile meydana gelir. Vejetatif
yolla oluşan canlılar, ana bitki ve birbirleriyle aynı genetik yapıdadır. Kültür muzu ve çekirdeksiz üzüm
gibi tohum yapma yeteneğini yitirmiş ya da gül, çilek, kavak, söğüt gibi tohumla çoğaltılabilen ancak
genetik özelliklerinin korunması istenen bitkiler bu yolla üretilir.
Bitkilerde sürünücü gövde, yumru gövde ve rizom gövde gibi yapılarda bulunan büyüme dokuları-
nın gelişimi ile oluşan fideler yeni canlıları oluşturur. Örneğin ayrık otu ve zencefil gibi bitkilerin toprak
altı gövdesindeki (rizom) gözlerden (nodyum) gelişen sürgünler, yeni bitkiler oluşturur. Çilekte ise top-
rak üstü sürünücü gövde (stolon) köklenerek yeni çilek bitkilerini oluşturur.
Vejetatif üreme, ticari olarak tarımsal üretimde büyük avantajlar sağlar. Bu yöntemle daha kısa sü-
rede ve çevreye uyumlu, istenilen özellikte, bol ve kaliteli ürün veren bitkiler üretilir.

Bitkilerde Uygulanan Vejetatif Üreme Şekilleri
a Yumruyla üreme
a Soğanla üreme
a Rizomla üreme
a Sürünücü gövdeyle üreme
a Daldırma yöntemiyle üreme
a Çelikle üreme
a Aşılamayla üreme

a Doku kültürüyle üreme
Karekod 1.5: Vejetatif üremeyle ilgili video

BİYOLOJİ 10
41