Page 24 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

İNSAN FİZYOLOJİSİ
DOĞAL BAĞIŞIKLIK

Doğal bağışıklık, daha önce patojenlerle karşılaşılıp karşılaşılmadığına bakılmaksızın bu etmenlere karşı
vücudun ilk savunma hattıdır. Mikroorganizmalar, vücuda girmeyi engelleyen fiziksel etmenleri aşmışsa
onlarla mücadele vücutta devam eder. Vücutta kendi sistemlerine ait olmayan yabancı hücre ve molekülleri
tanıyan savunma hücreleri onları yok etmeye çalışır. Hastalık yapıcı etkenlere özgül olmayan bu mekaniz-
malar; fiziksel engeller, fagositoz yapan hücreler, doğal katil hücreler, interferonlar, kompleman sistemler ve
iltihaplanma, ateş gibi yangısal tepkilerdir.

Fiziksel Engeller

Deri, mikroorganizmaların vücuda girişini önleyen yapıdır. Ter ve yağ bezlerinin salgıları deriye asidik
bir ortam kazandırarak mikroorganizmaların girişini ve üremesini engeller. Sindirim, solunum ve üreme
sistemlerinin mukozası mukus salgılar. Mukus, yabancı maddelerin vücuda girişini önler ve onların dışarı
atılmasına yardımcı olur. Soluk borusundaki silli epiteller, mukusla birlikte yabancı madde ve mikroorga-
nizmaları da dışarı atar. Tükürük, gözyaşı ve mukoz salgıdaki lizozim enzimi, bakterilerin hücre duvarını
parçalayarak onları yok eder. Ağızdan doğrudan vücuda alınan mikroorganizmalar midenin yüksek asidik
ortamında çoğunlukla ölür.

Fagositoz Yapan Hücreler

Hastalık yapan organizmalar fiziksel engellere rağmen vücuda bir şekilde girebilir. Bu durumda bazı
akyuvarlar ve bazı bağ doku hücrelerinden makrofaj bu patojenleri fagositozla (Görsel 1.4.20) hücre içine
alıp parçalar. Fagositoz yapan akyuvar hücrelerinden bazıları kanda ve dokular arasında dolaşabildiği gibi
bazıları organlarda ve dokularda sürekli kalır. Karaciğerde, dalakta, lenf düğümlerinde, akciğerde ve sinir
sisteminde fagositoz yapan hücreler bulunur.

1. Bağlanma ve hücre içine alma
2. Fagositik koful
3. Lizozomla birleşme
4. Sindirim 1
5. Atıkların atılması
2

5 3
4

Görsel 1.4.20: Akyuvarda fagositoz

Doğal Katil Hücreler
Virüsle enfekte olmuş ya da kanserleşen hücrelerin yüzey proteinlerindeki anormalliklerini fark ederek
onları yok eder. Ancak fagositoz yapmaz. Doğal katil hücreler, normal hücreleri enfekte hücrelerden ayırt
etmelerini sağlayan bir dizi reseptör bulundurur. Salgıladığı maddeyle hedef hücre zarında gözenek oluş-
turarak hedef hücre DNA’sının yok edilmesine neden olur. DNA’nın bu şekilde yok edilmesi, doku ve organ
nakillerinde doku ve organların reddedilmesinin önemli bir nedenidir.
128