Page 26 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

İNSAN FİZYOLOJİSİ
KAZANILMIŞ BAĞIŞIKLIK

B ve T lenfositleri tarafından oluşturulan bağışıklığa kazanılmış bağışıklık denir. Bazı hastalık yapıcı
mikroorganizmaların geliştirdiği adaptasyonlar, birincil savunma hattı olan fagositoz yapan hücreleri atlat-
malarını sağlar. B ve T lenfositleri, doğal bağışıklığı geçen bu durumdaki mikroorganizmalarla ve toksinlerle
savaşmak üzere bunlara özgü proteinler sentezleyerek onları yok etmeye çalışır. Kemik iliğinde olgunlaşan B
lenfositleri ve timusta olgunlaşan T lenfositleri; lenf düğümlerine, dalağa ve bademcik gibi lenf dokularına
yerleşir. Bu lenfositlerin ortak hedefi zararlı maddeyi ve organizmayı yok etmek olsa da bunu farklı şekilde
yapar.

Humoral (Sıvısal) Bağışıklık
Her toksin ya da organizma, kendine özgül protein veya polisakkarit yapıda bileşik taşır. Vücuda yabancı
bu maddelere antijen adı verilir. B lenfositleri antijenlere karşı antikor adı verilen özel proteinler üretir ve
bunları plazmaya verir. Bu olaya humoral bağışıklık denir.
B lenfositler antijene özgü antikor üretir. Üretilen antikorlar antijenle bağlanır ve antijeni etkisiz hâle
getirir. Antikorların antijenleri etkisiz hâle getirdiği bu tepkiye birincil yanıt denir. B lenfositlerinin bazıları
ise kanda kalarak hafıza hücrelerine dönüşür. Vücut aynı hastalık etkeni ile tekrar karşılaşırsa hafıza hücre-
leri hızlı ve daha güçlü bir bağışıklık tepkimesi oluşur. Buna ikincil yanıt denir. İkincil yanıt bazı bulaşıcı
hastalıkların bir kez geçirildikten sonra bireyin tekrar hasta olmamasını sağlar. Örneğin kızamık geçirmiş
bir birey tekrar kızamığa neden olan antijenle karşılaştığında hafıza hücreleri ikincil yanıt oluşturarak bire-
yin hastalanmasını engeller. İkincil yanıtın oluştuğu süreçte vücut farklı bir antijenle karşılaşırsa o antijene
karşı tepki birincil yanıt şeklindedir (Grafik 1.4.4).

1000
Antijene karşı Hafıza hücrelerinin
Kandaki antikor düzeyi 100 (birincil yanıt) etkisiyle oluşan antikorlar
oluşan antikorlar

(ikincil yanıt)

10

Hafta
1 2 3 4 9 10 11 12 13 14
Antijenle ilk
karşılaşma Antijenle Başka bir antijenle
tekrar ilk karşılaşma
karşılaşma
Grafik 1.4.4: Bağışıklık özgüllüğü
Hücresel Bağışıklık

T lenfositlerin rol aldığı bağışıklığa hücresel bağışıklık denir. Antikor salınımına eş zamanlı olarak çok
sayıda aktif T hücreleri lenf sıvısı yoluyla dolaşıma katılır. Antikor oluşumundaki hafıza hücrelerinin olu-
şumu gibi olan aktif T hücrelerinin bazıları hafıza T hücresine dönüşür ve tüm vücuttaki lenf dokularına
dağılır. T lenfositler antijenlere doğrudan temas ederek onları yok eder. T lenfositleri kanser hücreleri üze-
rine de etkilidir.

130