Page 37 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

Burun: Havanın alındığı kısımdır. Burun kılları ve mukus sayesinde alınan havadaki toz gibi yabancı mad-
deler arındırılır. Burundan alınan hava ısıtılarak solunum sisteminin diğer yapılarına iletilir. Bu nedenle
burundan nefes almak daha sağlıklıdır. Burun taşıdığı koku reseptörleriyle koku alınmasında da görev alır.

Yutak: Sindirim sistemini ve solunum sistemini birbirinden ayıran bölümdür. Yutak; ağız ve burun boşlu-
ğuna, yemek borusu ve soluk borusuna açılır. Östaki kanalının bir ucuyla bağlantılıdır.

Gırtlak: Havanın soluk borusuna geçişini sağlar. Gırtlak kapağı, yutkunma esnasında gırtlağı kapatarak
besinlerin soluk borusuna kaçmasını önler. Gırtlakta ses telleri bulunur. Ses telleri sesin oluşumunda gö-
revlidir.

Soluk Borusu: Gırtlak ile akciğer arasında bulunan yaklaşık 12 cm uzunluğunda 2-3 cm genişliğinde bir
borudur. Dıştan içe doğru bağ dokudan, kıkırdak doku ve epitel dokudan oluşur. C harfi şeklindeki kıkırdak
doku, soluk borusunun sürekli açık kalmasını sağlar. Soluk borusunun iç yüzeyindeki epitel hücreleri silli
yapıda olup aralarında mukus salgılayan hücreler bulunur. Yabancı maddeler, silli epitel hücrelerinin salgı-
ladığı mukus sıvısıyla gırtlağa doğru hareket ettirilerek dışarı atılır. Sigara dumanını solumak bu silli yapıya
zarar verir. Soluk borusu akciğerlere geldiğinde sağ ve sol akciğere doğru iki kola ayrılır. Bu kollara bronş
adı verilir. Bronşlar akciğerin içinde bronşçuk (bronşiol) denilen daha ince dallara ayrılır.

Akciğerler: Göğüs boşluğunda yer alır. Sağ ve sol akciğer olmak üzere iki bölümden oluşur. Sağ akciğer
üç loblu, sol akciğer iki lobludur. Akciğerler süngerimsi bir yapıdadır ve plevra denilen çift katlı ince zarla
örtülüdür. Plevra zarları arasındaki boşlukta plevra sıvısı bulunur. Bu sıvı, akciğerlerin solunum sırasında
hareketini kolaylaştırır. Sağ akciğerin sol akciğere oranla %10 daha büyük olmasının sebebi kalbin göğüs
kafesinin sol tarafına yerleşmiş olmasıdır.
Akciğerlerde gaz değişiminin gerçekleştiği kese şeklindeki fonksiyonel birimlere alveol denir. Alveoller
şekil olarak üzüm salkımına benzer. Alveoller, bronşçukların uç noktalarında bulunan hava keseleridir. Al-
veollerin çevresinde kılcal kan damarları vardır. Her iki akciğerde yaklaşık 300 milyon kadar alveol bulunur.
Tek katlı yassı epitelden oluşan alveoller gaz değişimi için yüzey alanını genişletir. Yetişkin bir insanın ak-
ciğerlerindeki toplam yüzey alanı yaklaşık 140 m ’dir. Alveoller salgı yapan hücreler de içerir. Bu hücrelerin
2
sürfaktan adı verilen lipoprotein salgıları, yüzey gerilimini azaltarak alveollerin daha kolay şişmesini sağlar.
Nefes verince alveollerin birbirine yapışmasını önler. Ayrıca alveollerdeki fagosit hücreler yabancı mikroor-
ganizmaları yok eder (Görsel 1.5.3).

Fagositoz
yapan hücreler
Alyuvar
Tek katlı
Salgı hücreleri epitel hücre tabakası
Alveoller Kılcal kan damarı

Kılcal damar

Sürfaktan

Görsel 1.5.3: Alveollerin yapısı
141