Page 39 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

SOLUK ALIP VERMENİN KONTROLÜ

Omurilik soğanı ve ponsta bulunan çeşitli nöron grupları solunum merkezini oluşturur. Solunum
merkezi, soluk alıp verme hızını ve kandaki oksijenle karbondioksit miktarının sabit tutulmasını düzen-
ler. Her ne kadar kısa bir süre için soluk alıp verme mekanizması istemli bir şekilde yürütülmeye çalışılsa
da solunum merkezi bu işleri istemsiz yapmaktan sorumludur.
Solunum merkezini asıl uyaran kandaki CO 2 miktarıdır. Kanda, beyin-omurilik sıvısında (BOS) ve
doku sıvısında CO 2 seviyesinin artması sonucu suyla birleşen CO 2 karbonik asit oluşturur. Karbonik asit,
-
+
bikarbonat iyonlarına (HCO 3 ) ve hidrojen iyonuna (H ) ayrışır. Dolayısıyla pH düşer. pH değişiklikleri
kan damarlarındaki ve solunum merkezindeki kemoreseptörler sayesinde algılanır. Solunum merkezin-
den çıkan sinyaller, diyafram kasına ve kaburga kaslarına iletilerek akciğerlerin soluk alıp verme hızını ve
derinliğini düzenler (Görsel 1.5.6). Hücresel solunum sonucu CO 2 ’in kandaki seviyesi düşüp pH normale
döndüğünde solunum merkezinden gelen sinyallerle solunum normale döner. Böylece homeostasi sağ-
lanmış olur.

Solunum merkezleri

Boyun atardamarları

Kaburga kasları

Diyafram

Görsel 1.5.6: Soluk alıp vermenin düzenlenmesi

Kandaki O 2 seviyesinin solunum merkezinin uyarılması üzerinde pek bir etkisi yoktur. Eğer kandaki
O 2 seviyesi aşırı derecede düşecek olursa aorttaki ve boyun atardamarlarındaki kemoreseptörler, solunum
merkezini uyararak solunumu hızlandırır.
143