Page 91 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

Doğru ve sağlıklı beslenmenin iki temel unsuru vardır; dengeli ve yeterli beslenme. Obezite ve açlık, bu
iki unsura dikkat edilmemesi sonucu ortaya çıkar. Dünyada 10 milyon insan açlıktan ölürken yılda 1,3 mil-
yar ton gıda israfı yapılmaktadır. İsraftan sakınıp yeterli ve dengeli beslenmek açlığın ve obezitenin de önüne
geçecektir. Obezite pek çok hastalığın kaynağıdır. Büyük tıp âlimi İbn Sina, kendisine hastalıkların sebebi
sorulduğunda” Çok yemek ve yemek üstüne yemek yemek” demiştir. İrade ve bilinç bu noktada çok önemli-
dir. Kalıtımsal ve çevresel faktörler dışında pek çok kronik hastalığın sebebi kötü beslenmedir. Araştırmalar
ölümlerin %60'ının, hastalıkların %46'sının temel nedeninin kötü beslenme olduğunu gösterir. Tıp dünyası
2020 yılında gelişmekte olan ülkelerde toplam ölümlerin %70'inin diyabet nedeniyle olacağını öngörmek-
tedir. Kalp damar hastalıkları ve kanserin de beslenmeyle yakın ilgisi vardır. Dengesiz ve yetersiz beslenen
toplumlarda enfeksiyon hastalıkları daha sık görülür.
Sindirim sistemini etkileyen bir başka faktör de bilinçsizce antibiyotik kullanmaktır. Bakteriyel enfek-
siyonların tedavisinde kullanılan antibiyotikler, gelişigüzel kullanıldığında ciddi sağlık sorunlarına neden
olabilir. Antibiyotiklerin hekimin önerisi doğrultusunda, uygun görülen dozda ve sürede kullanılması gere-
kir. Doz atlanması bakterilerin direnç geliştirmesine yol açar, tedavi başarısızlığa uğrar ve hastalık tekrarlar.
Antibiyotiğin gelişigüzel kullanılmasının neden olduğu en önemli sorunlardan biri o bakterinin antibi-
yotiğe direnç oluşturmasıdır. Bir antibiyotiğin belli bir bakteriyi yok etmesini veya bakterinin çoğalmasını
durdurma özelliğinin kaybolması, bakterinin o antibiyotiğe direnç geliştirdiği anlamına gelir. Bu, hastalığın
daha uzun sürmesine, hatta yaşamın sona ermesine yol açabilir. Ayrıca dirençli bir bakterinin neden olduğu
enfeksiyonlar yan etkileri daha fazla olan antibiyotiklerin kullanılmasını da gerektirebilir.
Antibiyotiğin bilinçsizce kullanımı karaciğer fonksiyonlarının bozulmasına neden olur. Karaciğer hasta-
lığı olanlar, antibiyotik kullanımından kaçınmalıdır. Karaciğer fonksiyon testleri adı verilen kan tetkikleriyle
bu yan etkiler takip edilebilmektedir. Normalde bağırsakta 400’den fazla bakteri türü vardır. Bu bakteri tür-
leri, vücuda zarar vermediği gibi aksine yarar sağlar. Antibiyotik kullanımı bu normal floradaki bakterilerin
ölmesine ve böylelikle zararlı bakterilerin üremesine ortam hazırlar ve ishal başlar. Hatta dizanteriyi taklit
eden kanlı ishal gelişebilir. Ayrıca bulantı, kusma, karın ağrısı gibi belirtiler de görülebilir.

Hızlı sanayileşme ve kentleşme, ev dışında daha çok zaman geçirilmesi, yoğun çalışma temposu
gibi birçok etmen hazır yiyeceklere ve fast food beslenmeye ilgiyi artırmıştır. Bu tür yiyeceklerin
sunulduğu restoranlara ve fast food beslenmeye daha çok çocuklar ve gençler ilgi göstermektedir.
Sağlık Bakanlığı, hazırladığı bir raporla ayaküstü beslenme alışkanlığının birçok sağlık sorununa
neden olduğunu bildirmiştir. Beslenmeye bağlı sağlık sorunlarını önlemek için gazlı içecekler,
doymuş yağ, kolesterol ve tuz oranları yüksek yiyecekler ve fast food türü beslenme yerine besin
değeri yüksek, Türk mutfağına özgü yiyecek ve içeceklerin tercih edilmesi sağlanmalıdır.
OKU DEĞERLENDİR
Elif ile Ezgi 16 yaşında lise öğrencisi iki arkadaştır. Elif her sabah düzenli olarak kahvaltı yap-
maktadır. Öğle yemeğinde evde hazırladığı protein içeriği yüksek gıdalarla taze sebze ve meyve
tercih etmektedir. Ayran ise vazgeçilmez içeceğidir. Elif okula yürüyerek ya da bisikletiyle gidip
gelmeyi tercih etmektedir. Ezgi ise sabahları geç uyanmakta ve geç kalma endişesiyle genellikle
kahvaltı yapamadan okula gitmektedir. Öğle yemeği vakti yaklaştığında açlık seviyesi arttığın-
dan genellikle yüksek kalorili hazır gıdalar ve asitli içecekler tercih etmektedir. Ezgi fazla ki-
lolarından şikâyetçidir ancak spor yapmayı da sevmemektedir. Fazla kilosu nedeniyle doktora
başvurduğunda kendisinden bir takım tetkikler istenir. Tetkik sonuçlarına göre doktor Ezgi’ye
obeziteden söz eder. Ezgi’nin karaciğerinde yağlanma tespit edilmiştir. Ayrıca kan basıncı da yaş
grubuna göre yüksek değerdedir.

a) Ezgi’nin yaşadığı sağlık sorununun nedenleri nelerdir?
b) Bir haftalık beslenme tablonuzu oluşturunuz. Tabloyu değerlendirip beslenme biçimini-
zin sağlıklı olup olmadığını arkadaşlarınızla tartışınız.

103