Page 23 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 2.Ünite

yaşanan bloklaşma ile blokların kendi içlerinde dışa kapalı bir ticarete yönelmeleri uluslararası ticarete
olumsuz yansıdı. Ayrıca üretimde ağırlığın savaş ve silah sanayisine yönelmesi bir dengesizliğe sebep
oldu. Uzun süre Alman işgaline uğrayan bazı Müttefik Devletler’in kaynakları, Almanlarca yağmalandı.
Bu yağmalar, işgale uğramış devletlerin ekonomilerine büyük zararlar verdi. Bu döneme kadar oluştu-
rulmuş sermaye ve altyapı birikimleri yok oldu. Bu da ham madde, üretim ve pazar daralmalarına ve
kayıplarına neden oldu. Savaş öncesinde süper güç durumunda olan bazı devletler (Almanya, İngiltere,
Fransa, Japonya), savaş sonrasında orta büyüklükte bir yapıya büründü. Dünyada ABD ve SSCB olmak
üzere iki süper güç ortaya çıktı.
Ülkelerin savaş öncesindeki millî gelirleri savaş sonrasında 1/3’e, ihracat oranları 1/10’a geriledi.
Üretim materyallerindeki azalma 1/15 oranında gerçekleşti. Savaşa katılan ülkelerin paraları dolar
karşısında ortalama yüz kattan az olmamak üzere değer kaybetti. Avrupa ekonomisi yaklaşık %50
küçülürken ABD’de %50 büyüme meydana geldi. Bu veriler gücün Avrupa’dan ABD’ye kaydığının
göstergesiydi. Avrupa’nın dünya üretimindeki payı son iki yüzyılın en alt seviyesine düştü. ABD’deki
gayrisafi millî hasıla (GSMH) Avrupa’nın toplamı kadar oldu. Savaş sonunda toplam zarar yaklaşık 3
trilyon 100 milyar dolar olarak hesaplandı.
Savaş sonrası oluşan ekonomik ve siyasi yapı- Tablo.2: 1950’de Devletler Bazında GSMH ve
nın gereği olarak ABD, özellikle SSCB ve komünist Kişi Başı GSMH Oranları
rejimin dünyada yayılmasını engellemek için Tru- ABD 381 (milyar dolar) 2.536 (dolar)
man ve Marshall planları ile Türkiye’nin de içinde
olduğu Avrupa kıtasına ciddi boyutlarda ekonomik SSCB 126 699
ve askerî yardımlarda bulundu. Bu gelişmeler iki ku- İngiltere 71 1.393
tuplu dünyada ABD’nin süper güç oluşunu teyit eder Fransa 50 1.172
bir ortamı oluşturdu. Ortaya çıkan yıkımı telafi edip Batı Almanya 48 1.001
yeniden yapılanma ile uluslararası düzeyde para te- Japonya 32 382
mini ve akışını sağlamak için IMF, Dünya Bankası İtalya 29 626
gibi kuruluşlar ABD liderliğinde organize edildi. Paul Kennedy, Büyük Güçlerin Yükseliş ve
Çöküşleri, s. 439
IMF

Yalta Konferansı’nda oluşturulmak istenen barış ve güven ortamını ABD, SSCB ve İngiltere ken-
dileri açısından değerlendiriyordu. ABD, kurulacak olan uluslararası kuruluşlarda aktif rol alarak barış
ve güven ortamını oluşturabileceğine inanıyordu. Bu nedenle Bretton Woods’da (Biretın Vuds) 44
ülkenin katılımıyla liberal ekonomi ve serbest ticaret zeminine oturtulan iki yeni kurum oluşturuldu.
Uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (Dünya Bankası): Uzun vadeli yatırım
kredileri vermek suretiyle Avrupa devletlerinin yeniden imarını sağlamak ve ödemelerdeki dengesiz-
likleri gidermek için kurulmuştur.
Uluslararası Para Fonu (IMF): Avrupa devletlerinde ortaya çıkabilecek geçici ödeme güçlükle-
rinde kredi vererek uluslararası ticaretin daralmasını önlemek amacıyla Washington merkezli olarak
1945’te resmen kurulmuş ve 1947’de fiilen çalışmaya başlamıştır. IMF’ye üye ülkeler Dünya Banka-
sına da üye olmak zorundadır. Her üye ülkenin fondaki payının %25’i altın, %75’i millî para olarak
bulunur. 2016 itibarıyla 189 ülkeden oluşan birlik ile Türkiye arasındaki ilişkiler 1961’deki Stand-by
(Sıtendbay) Anlaşması ile başlamıştır.
Kuruluşundan günümüze IMF’nin rolünde önemli değişiklikler olmuştur. Başlangıçta IMF’nin ama-
cı üye ülkelerde kur istikrarını sağlamak ve dünya ticaretini kolaylaştırıcı bir ödemeler sistemi oluştur-
maktı. Zaman içinde uluslararası finansal sistemde ortaya çıkan değişiklikler ve üye ülkelerde oluşan
finansal sorunları aşmak amacıyla uygulanan IMF destekli istikrar programlarının çoğunun başarısız
olması, IMF’nin rolünün sorgulanmasına neden olmuştur.
Günümüzde IMF kendisine yüklediği misyon ile küresel finansal düzeni takip etmek, borsa, döviz
kurları, ödeme planları gibi konularda denetim ve organizasyon yapmak, aynı zamanda teknik ve fi-
nansal destek sağlamak gibi görevleri bulunan uluslararası bir organizasyona dönüşmüştür.

75