Page 36 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 2.Ünite

Nuri Demirağ’ın uçak sanayisindeki çalışmaları; THK ile olan anlaşmazlığın aleyhine sonuçlanma-
sı, kendisini teşvik eden devlet kuruluşlarının imalata geçtikten sonra ilgi göstermemesi ve sipariş alı-
namaması üzerine 1940’ta durduruldu. Elde kalan uçaklar hurdacıya satıldı. Nuri Demirağ, hükûmet
üyeleri ve cumhurbaşkanına mektuplar yazdı. Durumun düzeltilmesi için yaptığı girişimlere rağmen bir
özel sektör yatırımı olan fabrika tekrar açılamadı.
Nuri Demirağ, Cumhuriyet tarihinde II. Dünya Savaşı’ndan sonra çok partili hayata geçişte (1945)
ilk muhalefet partisi olan Millî Kalkınma Partisinin kurucuları arasında yer aldı ve partinin genel baş-
kanlığını üstlendi. 1954 seçimlerinde Demokrat Partiden Sivas’ta müstakil aday gösterildi ve Sivas
mebusu olarak Büyük Millet Meclisine girdi.

Vecihi Hürkuş

Askerî pilot, uçak imalatçısı ve uçak mühendisi olan Vecihi Hürkuş, Türk havacılık tarihinde önemli
bir isimdir. I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nda büyük yararlılıklar gösteren Astsubay Pilot Vecihi
Hürkuş, Vecihi K-6 adını verdiği ilk uçağının projesini 1918’de çizdi. Cumhuriyetin ilanından sonra
İzmir’de küçük bir atölyede imal ettiği Vecihi K-6 uçağı ile 1925’te başarılı bir deneme uçuşu yaptı.
Teknik denemesi yapılmamış bir aletle başkalarının hayatını tehlikeye atmaktan 15 gün ev hapsi ce-
zası aldı. Vecihi Hürkuş, cezayı haksız bularak Hava Kuvvetlerinden istifa etti.
İstanbul’da atölye kuran Vecihi Hürkuş, 1930’da V-14 (Görsel 2.36) adını verdiği ikinci uçağını yap-
tı. Ancak uçağı imal ederken gereken bilgilendirmeleri yapmaması ve gerekli izinleri almaması Hava
Yolu (Seyrüsefer) Kararnamesi hükümlerine aykırı görüldü ve uçağa uçuş izni verilmedi. Millî Savun-
ma Bakanlığına bağlı Hava İşleri Genel Müdürlüğünden Vecihi Hürkuş’a gönderilen yazı şöyleydi: ‘‘V-
14 tipi tayyarenin, her ne kadar tecrübe uçuşlarında ve takiben İstanbul’dan havalanarak Ankara’ya
kadar hava yoluyla yaptığı uçuşlarda uçuş kabiliyetinin yerinde olduğu anlaşılmış ise de tayyarenin
aerodinamik vasıflarını tespit edecek elimizde hiçbir vasıta bulunmadığından fennen muayenesine
imkân görülmemiş ve bu suretle icap eden seyrüsefer vesikası verilmemiştir.’’ Bunun üzerine Vecihi
Hürkuş, uçağını parçalayıp trenle Prag’a götürdü. Çek Hükûmetince görevlendirilen komisyon tara-
fından gerekli onayları alan Vecihi Hürkuş, yaptığı uçakla İstanbul’a geldi. 1932’de Türkiye’nin ilk sivil
uçuş okulunu (Vecihi Sivil Uçak Okulu) Kadıköy’de açtı. Okulu açtığında V-14 ve V-15 adlı iki uçağı
vardı, sonraki iki yılda altı uçak daha yapmayı başardı. Uçakların sadece motoru dışarıdan alındı diğer
aksamları atölyelerde yapıldı.
Vecihi Hürkuş, Tayyare Ona-
rım ve Türk Motor Anonim Şir-
ketinde (TOMTAŞ) şef pilot (test
pilotu) olarak görev yaptı. Alman-
ya’da Dassault firmasının üretim
ve uçuş hattındaki uçakları üze-
rinde ihtiyaç duyulan değişiklik-
leri şahsen yaptı ve onlara yeni
öneriler sundu. TOMTAŞ’ın sipa-
rişi olan Junkers A-20 uçağında,
Almanya’da Vecihi Hürkuş’un
katkılarıyla yapılan değişikliklerle
Ju A-35 tipi üretildi.
Görsel 2.36: Vecihi Hürkuş’un ürettiği uçak

88