Page 34 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 2.Ünite

Varlık Vergisi Kanunu’nda Türk veya azınlık ayrımına ilişkin hiçbir ifade bulunmamasına rağmen
uygulamada azınlıkların yükümlülükleri ağırlaştırılmıştı. Alınacak vergi, o yerin en büyük mülki amiri,
mal memuru, tacirler ve belediyelerden seçilen üyelerden oluşan takdir komisyonlarınca belirlenmiş
ve belirlenen vergi miktarlarına itiraz olanağı tanınmamıştı. Komisyonların saptadığı vergiyi ödeme-
yenler önce toplama merkezlerine, sonra da çalıştırılmak üzere Erzurum Aşkale’ye gönderildi. Varlık
Vergisi, gelen tepkiler üzerine Mart 1944’te yürürlükten kaldırıldı.
Tarım kesimini vergilendirmek için Haziran 1943’te Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu (TMV) ile
çiftçilerin yetiştirdikleri ürünün %10’unu ya nakden ya da ayni ödeyecekleri bir vergi yasası çıkarıldı.
Verginin temel hedefi; savaş nedeniyle harcamaları artan devlete gelir sağlamak, sağlanan kaynakla
gıda sorununu çözmek ve bununla bağlantılı toplumsal sıkıntıları hafifletmek dolayısıyla hükûmetten
duyulan memnuniyetsizliği azaltmaktı. Vergi, Osmanlı Devleti dönemindeki aşar vergisine benziyordu
fakat TMV doğrudan devlet tarafından toplanıyordu. Yasa 1944’te revize edildi, 1946’da da yürürlük-
ten kaldırıldı. Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu, 3 milyon mükellefi doğrudan, 15 milyona yakın köylü
ve şehirliyi de dolaylı olarak etkiledi.
II. Dünya Savaşı içerisinde hükûmetin ekonomiye dair müdahaleleri sonuç vermeyince karne usu-
lü uygulaması başlatıldı. Karne usulü ilk olarak ve en yaygın biçimde ekmekte uygulandı (14 Ocak
1942). 1943’ten itibaren dar gelirli memurlara ve fakir kesimlere sosyal yardım olarak dağıtılan şeker,
kahve, çay, pamuklu kumaş ve bez gibi maddeler de karneye bağlandı. Toplumun fakir kesimleri için
ekmek temel beslenme maddesiydi. II. Dünya Savaşı döneminde birçok kentte ve özellikle İstanbul’da
ekmek sorunu önemli bir yer tuttu.

Tablo.4: 1939-1940 Yıllarına Ait Buğday, Un, Pirinç ve Yumurta Fiyatlarındaki Değişim (%)

1939 1940 Fiyat Değişim Oranı (%)

Buğday (kg) 6 kuruş 110 kuruş 1733
Un (kg) 15 kuruş 110 kuruş 966
Pirinç (kg) 35 kuruş 185 kuruş 428

Yumurta (adet) 1,5 kuruş 9 kuruş 500

Murat Metinsoy, 2016, s. 62

2.7.2. Demirağ ve Hürkuş

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında hava harp sanayisinde girişimci olarak Vecihi Hürkuş ve Nuri
Demirağ görülür. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerine ve Millî Mücadele’deki sıkıntılara şahit olan Ve-
cihi Hürkuş ve Nuri Demirağ, pek çok acı yaşamış olan bu milleti daha ileriye taşımak için canları ve
malları pahasına mücadelelerde bulunmuşlardır. Çok para kazanmayı değil, imkânlarını millet ve devlet
yararına kullanmayı önemsemişlerdir.

Nuri Demirağ
“Hesaplı hareket ettiğini zanneden ve onunla iftihar eyleyen dar kafalar; kurtulmağa, yükselmeğe
elverişli hiçbir eser vücuda getirmezler. Kurtuluş ve yükselişi, ancak varlığına dayanan ve mülkü mille-
tin gizli kapalı hazinelerini verimli hâle getirmesini bilen, şahsi menfaatini millet menfaati uğruna feda
eden, ruhu idealist, dimağı realist şahsiyetlerde aramalıdır.”
Nuri Demirağ, 1947

86