Page 39 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 5.Ünite

5.6.2. Türkiye’nin Türk Cumhuriyetleri, Kafkaslar, Balkanlar ve Orta Doğu
Politikaları

AVRUPA

TÜRK
BALKANLAR KAFKASYA CUMHURİYETLERİ
KARADENİZ HAZAR
DENİZİ
TÜRKİYE

AKDENİZ
ORTA DOĞU

Orta Doğu

Balkanlar HİNT
OKYANUSU
Kafkasya

Türk Cumhuriyetleri 0 400 800 km

Harita 5.4: Türkiye’nin Orta Doğu, Balkanlar, Kafkasya ve Türk Cumhuriyetleri ile konumunu gösteren harita

1990 sonrası Sovyetler Birliği ve Yugoslavya’nın dağılması; Türkiye’nin Balkanlar, Kafkaslar ve Orta
Asya’ya yönelik siyasi ve iktisadi politikalarını etkilemiştir. Balkan ve Kafkasya coğrafyasında kurulan
yeni devletlerde yaşanan etnik ve dinî çatışmalar da Türk dış politikası üzerinde etkili olmuştur. Bu dö-
nem Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Asya üzerinde yeni açılımların yaşandığı dönem olurken Orta Doğu’da
yaşanan Körfez Savaşları Türkiye’yi önemli güvenlik riskleri ile karşı karşıya bırakmıştır (Harita 5.4).

Türk Cumhuriyetleri

Türkiye, 1991 yılının sonunda Orta Asya’da bağımsızlıklarını kazanan Türk Cumhuriyetleri’ni tanı-
yarak onlarla sıkı diplomatik ilişkiler içerisine girdi. 1992’de Türk İş Birliği Kalkınma İdaresi Başkanlığı
(TİKA) ve Dış Ekonomik İlişkiler Kurulunu (DEİK) kurdu. Hava yolu seferleri, uydu yayınları ve eğitim
bursları vasıtasıyla bölge ülkeleriyle siyasi, ekonomik ve sosyal ilişkilerini geliştirmeye çalıştı. Böylece
bölgede siyasi nüfuz elde etmek ve Türk Cumhuriyetleri için model olmak istedi. Türkiye’nin iç siya-
setinde kendini göstermeye başlayan “Adriyatik’ten Çin Seddi’ne Türk dünyası” ve “21. yüzyılın Türk
yüzyılı olacağı”na dair söylemler Rusya ve İran’ı rahatsız etti. 1992’de gerçekleşen Türkçe Konuşan
Ülkeler Devlet Başkanları Zirvesi’nde Türkiye’nin bölge için düşündüğü politikalar planlandığı gibi yürü-
tülemedi. Ayrıca Türkiye’nin Türk dünyasının faaliyetlerini ortak bir noktada toplayacak devletler üstü bir
mekanizmanın oluşturulmasına yönelik önerisi, bağımsızlıklarını yeni kazanan bu devletler tarafından
olumlu karşılanmadı. Türkiye, 1995-2001 yılları arasında Orta Asya’da Rusya ve Çin’in kazanımlarını
da dikkate alan politikalar ortaya koydu. Türkiye’nin Orta Asya üzerindeki en önemli kazanımı, Hazar
havzasındaki enerji kaynaklarının dünya pazarlarına ulaştırılması konusunda olmuştur.

255