Page 9 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 5.Ünite

5.2 AVRUPA’DA MEYDANA GELEN SİYASİ DEĞİŞİMLER

5.2.1. Doğu Avrupa Ülkelerindeki Değişimler

Doğu Bloku ve SSCB, 1975’te imzalanan Helsinki Deklarasyonu sonrasında dağılmanın işaretlerini
vermeye başladı. Mihail Gorbaçov’un 1985’te devlet başkanlığına gelerek uygulamaya koyduğu glas-
nost ve perestroyka (açıklık ve yeniden yapılanma) politikası ile SSCB’nin dağılma süreci hızlandı.
Gorbaçov yönetimindeki SSCB’de devlet yapısı, ekonomik alandaki yenileşme ve değişim hareketle-
ri Sovyetlerin birliğini muhafaza etmekte yetersiz kaldı. Helsinki Deklarasyonu ve glasnost-perestroyka
ile Doğu Bloku’nda başlayan demokrasi ve hürriyet akımları neticesinde SSCB ve uydusu olan ülkeler-
de birer birer yönetim ve rejim değişiklikleri yaşandı.

HELSİNKİ DEKLARASYONU GLASNOST-PERESTROYKA

Finlandiya’nın başkenti Helsinki’deki Avru- SSCB Devlet Başkanı M. Gorbaçov’un
pa Güvenlik ve İş Birliği Konferansı sonunda devlet yapılanmasında ve işleyişinde şef-
33 Avrupa devleti ile ABD, Kanada ve SSCB faflık, ekonomide yeniden yapılandırmacı
arasında imzalanmıştır. Bu deklarasyonla Av- yaklaşımla kademeli olarak gerçekleştirdiği
rupa’da barış ortamının geliştirilmesi, güvenli- devrimdir. 1 Ocak 1988’de Sosyalist Teşeb-
ğin güçlendirilmesi, demokrasi ve insan hakla- büs Kanunu ile uygulanmaya başlanmıştır.
rına zemin oluşturulması amaçlanmıştır.

SSCB’nin Uydusu Olan Ülkelerdeki Değişimler

Çekoslovakya
Doğu Bloku içinde Helsinki Deklarasyonu’na tepki veren ilk ülkedir. Milliyetçi aydınlar tarafından im-
zalanan Charter 77 Bildirisi ile geniş halk kitleleri, 1988’de “Ruslar, evinize dönün.” sloganları ile Sov-
yetlerin kurduğu düzene başkaldırdı. 1989’da komünist idare yıkılarak devletin adı Çekoslovak Federal
Cumhuriyeti olarak değiştirildi. Bu özgür ve demokratik ortamda devlet Çek Cumhuriyeti ve Slovakya
Cumhuriyeti olarak ikiye ayrıldı (1993). Çek Cumhuriyeti 2016 yılında ismini Çekya olarak değiştirmiştir.

Macaristan
Macaristan, Helsinki Deklarasyonu’nun oluşturduğu ortamda dış dünyaya açıldı. Sonrasında glas-
nost-perestroyka etkisiyle ülkede bir demokrasi ortamı oluştu. Bu ortamda yapılan ilk çok partili seçim-
lerde Komünist Partinin %8,5 oy alarak seçimi kaybetmesiyle ülkedeki komünist idare yıkıldı.

Polonya
Jeopolitik ve stratejik önemi dolayısıyla SSCB’nin Polonya üzerindeki denetim ve kontrolü fazlaydı.
Polonya’daki en ufak bir demokratik harekete dahi sert müdahaleler yapılmaktaydı. Helsinki Deklaras-
yonu’nun etkisiyle oluşan hürriyet ortamında tersane işçilerinin 1980’de başlattığı grevler çatışmalara
dönüştü. ABD’nin göstericilere destek verdiğini ilan etmesiyle olaylar daha da büyüdü. İktidara karşı
muhalefetin artması üzerine 1989’da yapılan “Yuvarlak Masa Görüşmeleri” ile demokratik koşullar oluş-
turuldu. 1990’da yapılan demokratik cumhurbaşkanlığı seçimlerinde %25 oy alan Komünist Parti seçimi
kaybetti. Böylece Polonya’da da komünist idare yıkılmış oldu.

225