Page 7 - Kimya 11 | Çalışma Defteri -7

Hatırlıyor muyum?

Kimyasal tepkimeler tek basamakta gerçekleşebileceği gibi art arda gerçekleşen
birkaç basamakta da meydana gelebilir. Bir tepkimede tepkime hızının derişime
bağlılığını gösteren matematiksel ifadeye hız denklemi ya da hız bağıntısı
denir. Hız denklemi, her tepkime için deney sonuçlarından elde edilen ve
tepkimeye etki eden faktörleri içinde barındıran matematiksel bağıntı olarak
da ifade edilebilir.

aA(g) + bB(g)  cC(g) + dD(g)
Tek basamakta gerçekleşen tepkimenin hız denkleminde, tepkimeye girenlerin
molar derişimlerinin tepkime denklemindeki katsayıları üs olarak alınır. Hız
denklemi hıza etki eden her maddenin derişiminin birbiri ile çarpılmasıyla elde edilir. Hatırlıyorum
2 Puan
Hız = k[A]a[B]b şeklinde yazılır.
11 Hız denklemindeki derişim terimlerinin üsleri yani a ve b’nin toplamına Kısmen Hatırlıyorum
1 Puan
tepkimenin mertebesi (derecesi) denir. k hız sabitidir ve her tepkime için belli Hatırlamıyorum
bir sıcaklıkta daima sabittir. 0 Puan
Tepkime hız denkleminde saf sıvı ve saf katılar yer almaz. Çünkü saf sıvı ve saf
katıların miktarlarının değiştirilmesi derişimlerini değiştirmez. Tepkime hız
denkleminde sadece gazlar ve sulu çözeltiler yer alır.
2KClO₃(k)  2KCl(k) + 3O₂(g) Hız = k
KCl(k) + H₂O(s)  K⁺(suda) + Cl-(suda) Hız = k

Hız denklemi yukarıdaki gibi olan tepkimeler sıfırıncı derecedendir.
Tek basamakta gerçekleşen N₂(g) + 3H₂(g)  2NH₃(g) tepkimesinin hız denklemi
Hız = k[N₂][H₂]³ şeklindedir ve 4. dereceden bir tepkimedir (N₂’a göre 1, H₂’e göre
3. dereceden).

Bazı tepkimeler birden fazla basamakta gerçekleşebilir. Tepkimenin meydana
geldiği basamaklar zincirine tepkime mekanizması denir. Tepkime mekanizması,
bir tepkimenin nasıl ilerlediği konusunda sadece bir tahmindir. Bu tahmin deneysel
sonuçlarla tutarlı olmalıdır. Mekanizmalı tepkimelerde hız denklemi en yavaş adıma
göre yazılır. Tepkimede ara basamakta oluşarak sonraki basamakların herhangi
birinde harcanan maddeye ara ürün denir.
H₂(g) + 2ICl(g) I₂(g) + 2HCl(g) tepkimesi tek basamakta gerçekleşseydi
hız denkleminin ;
Hatırlıyorum
Hız = k[H₂][ICl]² şeklinde olması gerekirdi. Fakat deneysel olarak elde 2 Puan
12 edilen hız denklemi Kısmen Hatırlıyorum
Hız = k[H₂][ICl] şeklindedir. Bu durum tepkimenin mekanizması olduğu 1 Puan
gösterir. Hatırlamıyorum
Hidrojenin iyot monoklorürle tepkimesinin tepkime basamakları aşağıdaki gibidir. 0 Puan
I. basamak: H₂(g) + ICl(g)  HI(g) + HCl(g) (yavaş)
II. basamak: HI(g) + ICl(g) I₂(g) + HCl(g) (hızlı)

Net tepkime: H₂(g) + 2ICl(g)  I₂(g) + 2HCl(g)
Mekanizmalı tepkimelerde hız denklemi yavaş basamağa göre yazılır.
H₂(g) + 2ICl(g) I₂(g) + 2HCl(g) tepkimesinin hız denklemi:
Hız = k[H₂][ICl] şeklinde olacaktır.

MATEMATİK-11
ORTAÖĞRETİM 7 KİMYA-11
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ