Page 74 - Coğrafya 10 | 1.Ünite

DOĞAL SİSTEMLER

Geçirimsiz iki tabaka arasında bulunan yer
altı sularının açılan sondaj kuyuları ile yeryüzüne
çıkması sonucu artezyen kaynağı oluşur (Görsel Artezyen
1.88). Genellikle soğuk olan artezyen sularından
içme ve kullanmanın yanı sıra tarımda sulama
amaçlı yararlanılmaktadır.

Görsel 1.88: Artezyen kaynak
Fay kaynağı

Yer altı sularının kırılma ve faylanmalara bağlı ola-
rak yeryüzüne çıkmasıyla fay kaynakları oluşur (Gör-
sel 1.89). Fay kaynaklarından çıkan sular genellikle mi-
neralce zengin ve sıcaktır.

Görsel 1.89: Fay kaynağı

Aktif volkanik bölgelerde yer altındaki sıcak
suların ve su buharının belirli aralıklarla fışkırma- Gayzer
sı sonucu oluşan kaynaklara gayzer denir (Görsel
1.90). Gayzerlerde suyun fışkırma aralığı birkaç
dakika ile birkaç gün arasında değişir. Büyük gay-
zerlerde dışarıya fışkıran su-buhar sütununun
çapı 3-4 metre, yüksekliği de 30-35 metreye ka-
dar çıkabilmektedir. Püskürme sırasında yüzlerce
ton su yeryüzüne atılabilir. Gayzerler ABD, İzlan-
da, Japonya, Yeni Zelanda gibi ülkelerde yaygın
olarak görülür. Görsel 1.90: Gayzer

OKUMA PARÇASI

UÇAN GAYZER (FLY GEYSER)
Doğada yer alan bazı yeryüzü şekilleri her zaman insanların
ilgisini çekmiştir. Gayzerler de doğada harika olarak kabul edilen
şekillerdendir. Bu yapılar, kesintili olarak sıcak su buharı ve sıcak
su fışkırtan, kükürt yayan su kaynaklarıdır. Yer altı sularının de-
rinde bulunan ve magmanın etkisiyle ısınan kayaçların arasından
geçerek depolanması ve zamanla kaynayarak yüzeye fışkırması
sonucunda oluşur. Fışkırma nedeniyle suda bulunan mineraller,
kireç ya da silis küçük tepecikler hâlinde birikir. Gayzerler do-
ğal oluşumlardır ancak bir tanesi kaza sonucu oluşmuştur. 1964’te Uçan Gayzer
ABD’nin Nevada eyaleti sınırları içinde kalan Kara Kaya Çölü’nde bir jeotermal kaynak, aramalar sırasında
yanlışlıkla delindiği için patlamıştır. Su 1,5 metre kadar yukarı fışkırmış ve zamanla çözünmüş mineraller üst
üste birikerek traverten benzeri şekillerin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
(www.bilimgenc.tubitak.gov.tr)

84