Page 18 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

YERKÜRENİN ŞEKLİ
Dünya’nın uydular tarafından gönderilen fotoğraflarına bakıldığında küresel bir şekle
sahip olduğu görülür. Ancak Dünya tam bir küre değildir. Kutuplardan basık, Ekvator’dan
şişkin olan özel bir şekle sahiptir (Şekil 1.2). Dünya oluşurken maruz kaldığı meteor bom-
bardımanı ve kendi etrafındaki dönüşüne bağlı olarak ortaya çıkan merkezkaç kuvveti Karekod 1.2
geoit adı verilen bu özel şeklin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Yerkürenin şekli ve eksen
hareketi
Dünya’nın şekline bağlı olarak şu sonuçlar ortaya çıkar:
1. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe,
• Güneş ışınlarının düşme açısı daralır. Bu duruma bağlı olarak sıcaklık ve denizlerin tuz oranı azalır.
• Paralellerin çevre uzunlukları kısalır.
• Dünya’nın ekseni etrafındaki dönüş hızı azalır.
• Ardışık iki meridyen arasındaki uzaklık azalır ve tüm meridyenler kutup noktalarında birleşir.
2. Dünya’nın Güneş’e dönük tarafı aydınlık iken diğer tarafı karanlıktır (Şekil 1.3).
3. Harita çizimlerinde hatalar meydana gelir.

Gece Gündüz

Şekil 1.2: Yerkürenin boyutları
Şekil 1.3: Dünya’nın şekline bağlı olarak Güneş’e dönük tarafı
aydınlık iken diğer tarafı karanlıktır.
coğrafi UYGULAMA
Kutup Yıldızı, Dünya’nın ekseni ile neredeyse aynı doğrultuda olduğundan diğer gök cisimleri gibi gün boyunca yer de-
ğiştirmez ve her zaman kuzeyi gösterir. Bu nedenle tarih boyunca yön bulma ve seyir amacıyla kullanılmıştır.
Aşağıda Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe farklı paralellere göre Kutup Yıldızı’nın görünüm açıları göste-
rilmiştir.

90 o 80 o 70 o

50 o 60 o 50 o
40 o 40 o
30 o 30 o
20 o
10 o 10 o
Ekvator

10 o
20 o
30 o
40 o
50 o
Buna göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
1. Ekvator’dan Kuzey kutbuna doğru gidildikçe Kutup Yıldızı’nın görünüm açısının artmasının nedeni nedir?
2. Yaşadığınız yerin enlem değerini dikkate alarak Kutup Yıldızı’nın görünüm açısını hesaplayınız.

28 DOĞAL SİSTEMLER