Page 12 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

a) Dünya’nın Şekli: Dünya küresel bir şekle sahip olduğu için Güneş
ışınlarının her yere aynı açıyla düşmesi mümkün değildir. Güneş’ten
yeryüzüne ulaşan ışın demeti Ekvator ve çevresine dik ya da dike ya-
kın açılarla düşer. Bu nedenle dar bir alanı aydınlatan ve ısıtan Güneş
ışınları sıcaklık değerlerinin de yüksek olmasına neden olur. Ancak Güneş Işınları
Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe Güneş ışınlarının düşme açısı
daralır. Dar açıyla düşen Güneş ışınları aynı zamanda geniş bir alana
yayıldığı için sıcaklık azalır (Şekil 1.33).
b) Dünya’nın Günlük Hareketi: Dünya’nın günlük hareketine bağlı
olarak Güneş ışınlarının düşme açısı gün içerisinde değişir (Şekil 1.34). Şekil 1.33: Ekvator’dan kutuplara doğru
gidildikçe Güneş ışınlarının düşme açısı
Sabahları Güneş ışınları dar açılarla düştüğünden sıcaklık değerleri dü- daralır ve Güneş ışınları daha geniş bir
şüktür. Ancak öğlene doğru Güneş ışınlarının düşme açısı giderek arttı- alana yayılır.
ğı için sıcaklık değerleri de artar. Öğlen yerel saat 12.00’de Güneş en yüksek noktaya ulaşır. Bu saatten sonra Güneş
ışınlarının düşme açısı giderek daralır ve sıcaklık değerleri düşer. Ancak gün içerisinde en yüksek sıcaklıklar enerji
birikiminin en fazla olduğu 14.00 civarında görülür (Grafik 1.2).

90 o 45 o 15 o
En yüksek
Sıcaklık
Enerji ve Sıcaklık Dağılımı En düşük Güneş’ten Gelen Enerji Şekil 1.34: Ekvator üzerinde Güneş ışınla- 0 o
o
0
Atmosfer
Günlük Sıcaklık
Sıcaklık
YERYÜZÜ
Doğu
Batı
rının geliş açısının gün içerisinde değişimi

00.00 02.00 04.00 06.00 08.00 10.00 12.00 14.00 16.00 18.00 20.00 22.00 24.00
Öğle Saat
Gün Doğumu Gün Batımı

Grafik 1.2: Gün içerisinde sıcaklık ve enerji birikimi

c) Eksen Eğikliği ve Dünya’nın Yıllık Hareketi: Dünya’nın yıllık hareketi ve eksen eğikliğine bağlı olarak Güneş
ışınlarının düşme açısı yıl içerisinde değişir (Grafik 1.3). Güneş ışınlarının dik ya da dike yakın açılarla düştüğü
yaz mevsiminde sıcaklık değerleri artarken Güneş ışınlarının dar açılarla düştüğü kış mevsiminde sıcaklık değerleri
azalır.

12.00

12.00

12.00 B
16.30 18.00
73.5 o 19.30
26.5 o
G K
7.30
21 Aralık 6.00 D 21 Mart 4.30
23 Eylül 21 Haziran

Grafik 1.3: 40 kuzey paralelinde Güneş ışınlarının geliş açısının yıl içerisindeki değişimi
o

86 DOĞAL SİSTEMLER