Page 14 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

Denizlerde ısınıp soğumayı yavaşlatan bir diğer etken deniz suyunun hareketli olmasıdır. Deniz yüzeyinde ısı-
nan suda buharlaşmalar olur ve suyun tuzluluğu az da olsa artar. Dolayısıyla ağırlaşan sıcak su derine çöker. Bu
yolla sıcaklık derine taşınmış olur. Dibe inen sıcak suların yerine deniz yüzeyine soğuk sular çıkar. Bu nedenle
su ısındığı oranda sıcaklığı artmaz, adeta ısıyı derinlere gönderip orada depo eder. Deniz suyu içindeki sıcaklık
taşınmasını artıran olaylardan biri de yatay ve dikey yöndeki deniz akıntılarıdır. Büyük su akıntıları, tıpkı rüzgâr-
lar gibi çok uzaklara ve derinliklere kadar sıcaklık taşır. Ayrıca denizlerde buharlaşma nedeniyle nem arttığından
sıcaklık farkları azalır.
Sonuç olarak karalar çabuk ısınıp çabuk soğurken, denizler geç ısınıp geç soğur. Bu nedenle en yüksek ve
en düşük sıcaklıklar karalar üzerinde ölçülür. Karalar daha geniş yer tuttuğu için Kuzey yarım kürenin ortalama
sıcaklığı, Güney yarım küreye göre 2 ila 4 °C daha yüksektir. Orta kuşakta denize kıyısı olan yerlerde ortalama
sıcaklık değerleri iç kesimlere göre daha fazladır. Denizden uzaklaştıkça yıllık sıcaklık farkları artar ve karasallık
belirginleşir.

Bİlgi Kutusu

Özgül ısı maddelere göre değişir.
Özgül Isı
Madde Su Buz Hava Kum
cal/g/ C 1.0 0.50 0.24 0.19
o

4. Okyanus Akıntıları: Okyanus akıntıları, büyük miktarlardaki su kütlesinin hareketi sonucunda oluştuğu için
gittikleri kıyılarda sıcaklığı etkiler. Bu nedenle okyanus akıntıları denizlerde sıcaklığın Ekvator’dan kutuplara
doğru düzenli bir şekilde azalmasını engeller. Ekvator yönünden gelen akıntılar sıcaklığı yükseltirken kutup yö-
nünden gelen akıntılar sıcaklığı azaltır . Örneğin 50°-57° kuzey enlemleri arasında yer alan İngiltere kıyıları Gulf
Stream (Golf Strim) sıcak su akıntısı nedeniyle çevresine göre daha sıcak ve nemli bir iklime sahiptir.
Buna karşın İngiltere ile aynı enlemlerde yer alan Kanada’nın doğu kıyılarında ise Labrador soğuk su akıntısı
nedeniyle daha soğuk bir iklim etkilidir (Harita 1.9).

Doğu Grönland
Labrador
Alaska
Gulf Stream Oyoşivo

Kaliforniya Kroşivo
Kanarya

0 o Madagaskar Doğu
Peru (Humbolt) Avustralya

Batı
Avustralya
Brezilya Benguela

0 3000 6000 km
Soğuk su akıntısı
Sıcak su akıntısı
Harita 1.9: Okyanus akıntıları

88 DOĞAL SİSTEMLER