Page 13 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

ç) Eğim ve Bakı: Güneş’e dönük yamaçlar gölgede kalan yamaçlara göre Güneş ışınlarını daha büyük açılarla alır
ve daha fazla ısınır (Şekil 1.35). Güneş’e dönük yamaçlar bulunulan yere göre değişebilir, örneğin Kuzey yarım
kürede orta kuşakta güneye bakan yamaçlar bakı özelliği taşırken Güney yarım kürede orta kuşakta kuzeye bakan
yamaçlar aynı özelliği taşır. Güneş’e dönük yamaçlar zamana göre de değişebilir. Örneğin dönenceler arasında
bazen kuzey bazen ise güneye bakan yamaçlar bakıya dönüktür. Güneş’e dönük olan yamaçlar daha fazla ısındığı
için karlar daha çabuk erir (Görsel 1.38) ve tarım ürünleri daha erken olgunlaşır.

Güneş

Şekil 1.35: Güneş’e dönük yamaçlar daha fazla ısınır.

Görsel 1.38: Bakıya dönük yamaçlarda kar erimeleri
daha erken yaşanır (İsviçre).

2. Yükseklik: Yerden yükseldikçe sıcaklık düşer.
(Görsel 1.39) Bu durumun nedeni şunlardır:
• Atmosfer daha çok yerden ısınır ve üstten uza-
ya doğru soğur.
• Atmosferin alt katları üst katlarından daha yo-
ğundur. Bu nedenle daha çok ısı emer ve tutar.
• Alt katlarda yabancı maddeler ve özellikle de
su buharının daha fazla olması ısınmaya yar-
dım eder.
Yerden yükseldikçe sıcaklığın hangi oranda
değişeceği havanın kuru ya da nemli olması, yer Görsel 1.39: Yerden yükseldikçe sıcaklık azalır
şekilleri gibi faktörlere bağlı olarak değişir. (Klimanjaro Dağı-Tanzanya).

3. Kara ve Denizlerin Dağılışı: Cismin bir gramının sıcaklığını 1 °C artırmak için gerekli enerji miktarı özgül
ısı olarak adlandırılır. Kara ve denizlerin özgül ısıları arasında fark vardır. Suyun özgül ısısı yüksek olduğundan
sıcaklığını yükseltmek için fazla miktarda enerjiye ihtiyaç vardır. Buna karşın su kütlelerine göre daha çabuk
ısınan karaların özgül ısısı düşüktür. Bu nedenle karalar ve denizlerin ısınma özellikleri birbirinden farklıdır. De-
nizler ise karalara göre daha yavaş ısınıp yavaş soğur (Şekil 1.36).

Düşük buharlaşma
Hareketlilik yok
Düşük özgül ısı Yüksek buharlaşma
Isı transferi az Hareketlilik var
Yüksek özgül ısı
Isı transferi fazla

Şekil 1.36: Denizlerin ve karaların ısınma özellikleri farklıdır.

DOĞAL SİSTEMLER 87