Page 23 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

C BASINÇ VE RÜZGÂRLAR

Konuya Başlarken
Aşağıda verilen görselde bir terazi üzerinde yer alan iki farklı balon gösterilmiştir.

Soldaki balonun sağdaki balondan daha ağır olmasının nedenini söyleyiniz.

HAVA BASINCI
Başımızı yukarı kaldırıp gökyüzüne baktığımızda gördüğümüz atmosfer yüzlerce
kilometre boyunca devam eder. Yeryüzündeki tüm canlılar bir anlamda bu büyük
gaz okyanusunun dibinde yaşar. Bir yüzme havuzuna dalındığında su nasıl bir
basınç uygularsa yerküreyi çepeçevre saran atmosfer de altında kalan yeryüzüne
yüksek bir basınç uygular. İşte atmosferin yeryüzüne yer çekiminin etkisiyle uy-
guladığı bu basınca atmosfer basıncı denir.
Basınç barometre ile ölçülür (Görsel 1.41). Basıncın birimi milibardır (mb).
Basınç dağılışını göstermek için izobar (eş basınç) haritaları hazırlanır.
o
Standart atmosfer basıncının değeri, 45 enleminde, deniz seviyesinde (0 metre)
o
ve 15 C sıcaklıkta 1013 milibar olarak kabul edilir. İzobar haritalarında, basıncın çev- Görsel 1.41: Barometre
resine göre yüksek olduğu alana yüksek basınç, düşük olduğu alana ise alçak basınç alanı adı verilir. Atmosfer
basıncının aynı olduğu yerleri birleştiren eğrilere izobar (eş basınç) eğrisi adı verilir. Yüksek ve alçak basınç
alanlarında izobar eğrileri iç içe kapalı eğriler şeklinde ise basınç değerine göre yüksek basınç merkezi ya da alçak
basınç merkezi olarak adlandırılır.

Hava Basıncını Etkileyen Faktörler
1. Sıcaklık: Sıcaklık ve basınç arasında ters orantı vardır. Bu durumun nedeni sıcaklığın artmasıyla gazların gen-
leşip hafifleyerek yükselmesidir. Böylece yükselen hava alçak basınç alanı oluşturur. Soğuyan hava ise ağırlaşır ve
alçalır. Bu durum ise yüksek basınç alanı oluşturur (Grafik 1.5).

Basınç

Sıcaklık

Grafik 1.5: Sıcaklık-basınç ilişkisi

DOĞAL SİSTEMLER 97