Page 28 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

Rüzgâr Yönünü Etkileyen Faktörler
Rüzgârın estiği yöne rüzgâr yönü denir. Rüzgâr yönü coğrafi yönlerle ifade edilir ve
rüzgâr oku (jirüet) adı verilen bir aletle ölçülür. Rüzgârlar her zaman aynı yön- KKB K KKD
den esmez. Bir istasyonda öteki yönlere göre daha düzenli ve sık esen rüzgârlara KB 10 8 KD
egemen (hakim) rüzgâr denir. Belirli bir yer ya da bölgedeki rüzgâr yön da- BKB 6
ğılışının bilinmesi oldukça önemlidir. Örneğin sanayi bölgelerinin, yerleşim 4 2 DKD
alanlarının, termik santrallerin ve hava alanlarının yer seçiminde rüzgâr yön B 0 D
bilgilerinin mutlaka dikkate alınması gerekir. Rüzgârların hangi yönde ve
sıklıkta estiği rüzgâr frekans gülü adı verilen şekillerle gösterilir. (Şekil 1.41) BGB DGD
Rüzgârların hangi yönden eseceği üzerinde etkili olan faktörler şunlardır: GB GD
1. Basınç Merkezlerinin Konumu: Hava hareketi yüksek basınç (YB) alanın- GGB GGD
G
dan alçak basınç (AB) alanlarına doğru olduğu için basınç merkezlerinin konumu, Şekil 1.41: Rüzgâr
rüzgârların hangi yönden eseceğini belirleyen faktörlerden biridir. Bu nedenle izobar frekans gülü
haritasında (Harita 1.14) gösterilen I numaralı rüzgâr güneye doğru eserken II numaralı rüzgâr güneydoğu yönünde
esmektedir.
2. Dinamik Etkenler: Dünya’nın ekseni çevresinde hareket etmesi nedeniyle rüzgârlar Kuzey yarım kürede sağa,
Güney yarım kürede sola doğru sapmaya uğrar. Örneğin aşağıdaki haritada yerleri gösterilen Azor dinamik yüksek
basıncı ile Basra termik alçak basıncı arasında gelişen rüzgârlar sapmaya uğrayarak hareket eder (Harita 1.15).

K

YB

I II Basra Termik
Alçak Basınç Alanı

AB Azor Dinamik
Yüksek Basınç Alanı
AB
0 300 600 900 km

Harita 1.14: Basınç merkezlerinin 0 2 4 6 km Harita 1.15: Sapmaya uğrayan rüzgârların yolu uzar, hızı azalır.
konumu rüzgarın yönünü belirler.

3. Yer Şekilleri: Rüzgârlar yer şekillerinin uzanış
yönünde eserler (Görsel 1.43). Bir bölgedeki hâkim
rüzgâr yönü, yeryüzü şekilleri hakkında yorum yapıl-
masını kolaylaştırır. Genel olarak rüzgârın az geldiği
yönde doğal bir engel olduğu düşünülür.

Görsel 1.43: Rüzgâr-
lar yer şekillerinin
uzanış doğrultusunda Rüzgâr
Bİlgi Kutusu eserler.

Rüzgârlar Neden Yön Değiştiriyor?
Dünya üzerinde uzun mesafeler alan rüzgârlar bir süre sonra yön değiştirmektedir. Bunun nedeni Dün-
ya’nın kendi etrafında dönmesidir. 19. yüzyılda yaşamış Fransız matematikçi Coriolis’in (Koriyolis) adıyla
anılan bu sapma etkisi Dünya’nın dönüş yönünden dolayı Kuzey yarım kürede sağa, Güney yarım kürede
sola doğrudur.

102 DOĞAL SİSTEMLER