Page 32 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

Vadi Meltemi
Gündüz nem miktarı az olan yüksek yerler, alçak yerlere göre daha çabuk ısınır ve termik alçak basınç alan-
larına dönüşür. Alçak yerler, daha serin olduğundan termik yüksek basınç durumundadır. Bu nedenle vadiden
yamaçlara doğru esen vadi meltemleri ortaya çıkar (Şekil 1.45).
Dağ Meltemi
Gece yüksek yerler daha fazla soğuyarak termik yüksek basınç alanlarına dönüşür. Alçak yerler ise ılık kaldı-
ğı için termik alçak basınç alanı durumundadır. Bu nedenle dağlardan vadilere doğru esen dağ meltemleri ortaya
çıkar (Şekil 1.46).

Şekil 1.45: Vadi meltemi Şekil 1.46: Dağ meltemi

2. Fön Rüzgârları
Yüksek dağ yamaçlarında alçalmaya bağlı olarak oluşan ve çevresine göre belirgin şekilde sıcak ve kuru
olan rüzgârlara genel olarak fön adı verilir (Şekil 1.47). Bu adı Alpler’in kuzey eteklerinde oluşan sıcak ve kuru
rüzgârlara verilen isimden almıştır. Fön rüzgârları etkileri ile dikkat çeker. Fön rüzgârları, kış ve ilkbahar ayla-
rında ulaştıkları yerde hava sıcaklığını 1-2 saat içerisinde yaklaşık 10-15 C kadar artırarak kar örtüsünü kısa bir
o
sürede eritebilir. Bunun sonucunda çığ, sel ve taşkınlara neden olabilir. Daha sıcak aylarda ise çayırlık ve orman
yangınlarına sebep olabilir. Ülkemizde de fön rüzgârlarının etkilerine rastlamak mümkündür. Kuzey Anadolu
Dağları’nda yükselen rüzgârlar dağın güneyine sıcak ve kuru olarak geçerler. Bununla birlikte Anadolu’nun gü-
ney kıyılarında da kuzey kadar belirgin olmasa da fön rüzgârları eser. Fön rüzgârlarına Anadolu’da bakır sattıran
rüzgâr da denir. Dünyanın geri kalan yerlerinde ise fön rüzgârlarına farklı adlar verilmiştir. Bunlardan bazıları And
Dağlarının batı surtlarında pülç rüzgârı, Endonezya’da koenbank, Arjantin’de Ant Dağlarının doğu sırtlarında
zonda, ABD’de Kayalık Dağlarının doğusunda ise şinuk olarak adlandırılır.
o
0 C
Alçalma Kuru hava ısınma
Nemli hava soğuma oranı oranı
o
(5 C/1000 m) (10 C/1000 m) 2000 m
o
Sıcak ve kuru hava
20 C
o
3000 m 1000 m

Yükselen nemli hava
0 m 15 C
o
Deniz Kara

Şekil 1.47: Fön rüzgârının oluşumu

106 DOĞAL SİSTEMLER