Page 35 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

Bağıl (Nispi) Nem: Hava herhangi bir sıcaklık değerinde belirli oranda su buharı içerebilir. Ancak havanın içe-
rebileceği su buharının bir eşik değeri vardır. Hava, doyma düzeyi nemliği adı verilen bu eşik değerinden daha
fazla nem içeremez. Çünkü doyma düzeyine erişen bir hava kütlesi içerisindeki su buharı yoğuşarak sıvılaşma
eğilimine girer. Atmosfer içerisindeki diğer gazlar gibi su buharının da toplam atmosferik basınç içerisinde belirli
ölçüde katkısı vardır. Su buharı moleküllerinin uygulamış olduğu bu basınç su buharı basıncı olarak adlandırılır.
Bir diğer ifadeyle su buharı basıncı, bir hava kütlesindeki toplam atmosfer basıncının su buharı içeriğine karşılık
gelen kısmıdır. Buhar basıncı milibar (mb) olarak ifade edilir. Hava doyma düzeyine eriştiği zaman su buharı mo-
lekülleri tarafından uygulanan basınç ise doymuş su buharı basıncı olarak adlandırılır (Grafik 1.9).
Bir hava kütlesindeki su buharı basıncının aynı sıcaklıktaki doymuş su buharı basıncına oranı ise bağıl nem olarak
ifade edilir. Bağıl nem % ile ifade edilir ve aşağıdaki formülle hesaplanır.
Bağıl nem, havanın doygunluk durumundan ne ka-
Su buharı basıncı dar uzak olduğunu göstermesi bakımından önemli bir
Bağıl Nem = x 100
Doymuş su buharı basıncı ölçüttür. Bağıl nem oranı buharlaşmayı da etkilemek-
tedir. Aynı basınç ve sıcaklık koşullarında olmak üze-
re bağıl nem oranı yüksekse su daha yavaş, bağıl nem
oranı düşük ise su daha hızlı buharlaşır. Bir hava kütlesinin bağıl nemi, su buharı içeriği ya da sıcaklığa bağlı olarak
değişir. Belirli bir sıcaklıktaki hava kütlesine su buharı eklendiğinde bağıl nem oranı da artar. Eğer hava kütlesi
içerisindeki su buharı içeriği değişmemek koşuluyla hava kütlesinin sıcaklığı azalırsa bağıl nem oranı artar, sıcaklık
yükselirse bağıl nem oranı azalır (Şekil 1.49).
Bağıl nem oranı sıcaklık değişimine
bağlı olarak gün ve yıl içerisinde deği-
30 C 20 C 10 C
o
o
o
şir (Şekil 1.50). Örneğin sabah 04.00’te
sıcaklık 5 °C’dir ve havanın bağıl nemi
%100’dür.Yani hava doymuştur ve her-
hangi bir ilave su buharı tutamaz. Saat
10.00’da sıcaklık 16 °C’ye yükselmiş-
tir. Bağıl nem %52’ye düşmüştür. Ha-
Su Su Su vadaki su buharı aynı kaldığı hâlde saat
Buharı Buharı Buharı
15.00’te hava ısınmış ve sıcaklık 32 °C
Bağıl nem %28 Bağıl nem %52 Bağıl nem %100 olmuştur. Böylece bağıl nem %28’e
düşer. Aynı miktarda su buharı havada
Şekil 1.49: Sıcaklık ile bağıl nem ters orantılıdır. mevcuttur fakat havanın su buharı tut-

ma kapasitesi büyük ölçüde artmıştır.
Akşam vakti ise hava sıcaklığı düştüğü için bağıl nem tekrar yükselir ve dönüşüm kendi kendine tekrarlanır.

14
13
Hava kütlesinin sıcaklığı 12
arttıkça nem tutma kapasi- 11
tesi artar. 10
Hava kütlesinin sıcaklığı 9
azaldıkça nem tutma Doymuş su buharı basıncı (kPa) 8
kapasitesi azalır. 7

Su Su Su 6 5
Buharı Buharı Buharı 4
3
Saat: 04.00 Saat: 10.00 Saat: 15.00 2
Sıcaklık 5 C Sıcaklık 16 C Sıcaklık 32 C 1
o
o
o
Bağıl nem %100 Bağıl nem %52 Bağıl nem %28
0
-40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40 50
Sıcaklık ( C)
o
Şekil 1.50: Bağıl nem oranı gün içerisinde değişebilir. Grafik 1.9: Doymuş su buharı basıncı sıcaklığa göre değişir.

DOĞAL SİSTEMLER 109