Page 13 - DEFTERİM BİYOLOJİ 10

1.
Mitoz ve Eşeysiz Üreme Bölüm

Bazı hücreler hücre döngüsünden çıkarak yaşamlarını G evresinde sürdürür. Bu evrede hücre DNA’sını kopyalamaz ve
0
bölünme hazırlığı yapmaz. İnsanda olgun alyuvar, sperm, yumurta, çizgili kas, retina ve pek çok sinir hücresi G evresin-
0
de kalır. Karaciğer ve deri hücreleri gibi bazı hücreler ise G evresindeyken, uygun sinyali alınca G evresine geçer.
0
1
Sentromer sayısı
• Gelişmiş bitki hücrelerinde sentrozom yoktur. Bu hücrelerde iğ iplikleri mikrotübül
kromozom sayısına
organize edici bölge tarafından düzenlenir.
eşittir.
• İnsanın embriyonik gelişiminin erken evrelerinde hücreler G ve G evrelerini
1
2
geçirmez, S evresini geçirir. Bu hücreler belirli bir büyüklüğe ulaşmadan bölünür. 1 sentromer = 1 kromozom
Mitotik Evre Sentromer
1 kromozom
İnterfazı tamamlayan hücre mitotik evreye geçer.
Anafazda kardeş
Mitotik evre iki bölümde incelenir: Mitoz / çekirdek bölünmesi (karyokinez) kromatitler ayrıldığında
ve sitoplazma bölünmesi (sitokinez). kromozom sayısı iki
katına çıkar.
Mitoz / Çekirdek Bölünmesi (Karyokinez)
2 sentromer = 2 kromozom
Mitoz ökaryotik tek hücrelilerde ve bazı çok hücrelilerde eşeysiz üremeyi sağ-
2 kromozom
lar. Ayrıca çok hücrelilerde büyüme, gelişme ve yenilenme gibi olaylar mitoz-
la gerçekleşir. Mitoz birbirini takip eden profaz, metafaz, anafaz ve telofaz evrelerinden oluşur. Aşağıda 2n = 4
kromozomlu bir hayvan hücresinin mitoz evreleri verilmiştir.

Profaz: Kromatin iplikler sıkıca katlanarak yoğunlaşır ve kromozomlara dönüşür,
görünür hâle gelir. Kromozomu oluşturan kromatitler sentromerlerinden birbirlerine
bağlanır. Çekirdekçik kaybolur, çekirdek zarı erir. Sentrozomlar hücrenin zıt kutup-
larına doğru hareket eder ve iğ ipliklerini organize eder. İğ iplikleri kromozomlara
tutunur.

Metafaz: İğ ipliklerine bağlanan kromozomlar hücrenin ekvator düzlemine tek sıra
hâlinde dizilir. Metafaz kromozomların en net göründüğü evredir. Bu evrede kromo-
zomlar ışık mikroskobunda tek tek sayılabilir, fotoğraflanabilir ve kromozomların
karyotip analizi yapılabilir. Anneden ve babadan gelen kromozom çiftlerinin belli bir
düzene göre sıralanmasına karyotip (karyogram) denir.

Anafaz: Kromozomlara tutunan iğ ipliklerinin boyları kısalır. Sentromer bölünür.
Kardeş kromatitler hücrenin zıt kutuplarına doğru hareket eder. Her bir kromatit,
kromozom olarak kabul edilir. Bu nedenle kromozom sayısı geçici olarak iki katına
çıkar. Anafazda kinetokora bağlı olmayan iğ iplikleri hücrenin boyunun uzamasını
sağlar. Kromozomlar kutuplara ulaştığında anafaz sona erer.

Telofaz: Telofaz evresi, kromozomlar hücrenin zıt kutuplarına ulaştığında başlar. İğ
iplikleri kaybolur. Kromozomlar kromatin ipliklere dönüşür. Çekirdek zarı ve çekirdek-
çik yeniden oluşur.

13