Page 16 - DEFTERİM BİYOLOJİ 10

1.
Ünite Hücre Bölünmeleri

EŞEYSİZ ÜREME

Eşeysiz üreme, bir canlının döllenme sürecine ihtiyaç duymadan yeni canlılar
meydana getirmesidir. Oluşan yeni canlılar genetik olarak hem birbiriyle hem ana
canlıyla özdeştir.
Prokaryotlar, tek hücreli ökaryotlar ve bazı çok hücreliler eşeysiz olarak çoğalır.
Eşeysiz üreme prokaryotlar (bakteri.ve.arke) dışındaki canlılarda mitoz esasına
dayanır.
Eşeysiz üremeyle çoğalan canlılarda genellikle genetik çeşitlilik görülmez. Bu nedenle
oluşan yavruların değişen çevre şartlarına uyumu (adaptasyonu) düşüktür.
Eşeysiz üremede genetik çeşitlilik sadece mutasyonla oluşur.
Eşeyli üremeye göre hızlı bir üreme şeklidir. Başka bir canlıya ihtiyaç yoktur.
Eşeysiz üreme; bölünerek üreme, tomurcuklanma, sporla üreme, rejenerasyon, parte-
nogenez ve vejetatif üreme olmak üzere altı grupta incelenir.

Eşeysiz üremede döllenme olayı gözlenmez.

Bölünerek Üreme

Bölünerek üreme hücrenin ikiye bölünmesi şeklinde olur. Bakteri ve arke gibi pro-
karyotlarda; amip, öglena ve paramesyum gibi tek hücreli ökaryotlarda görülür.

DNA

Plazmit

Görsel 7: Bakteride bölünerek üreme Görsel 8: Amipte bölünerek üreme

• Prokaryot hücre yapısına sahip olan bakteride ikiye bölünme DNA’nın kendini
eşlemesiyle başlar. Eşlenen DNA’lar birbirinden ayrılır. Hücre zarı bölünür, hücre
duvarı oluşur. Bakterilerde bölünerek üreme mitoz esasına dayanmaz. İki bölünme
arasında geçen süre çok kısa olduğundan bakteriler hızla çoğalır.
• Amip, öglena ve paramesyum gibi ökaryot tek hücreli canlılarda bölünme mitoz
esasına dayanır. Hücreler belirli bir boyuta ulaştığında çekirdek ve sitoplazma
bölünmesi gerçekleşir. Sitoplazma bölünmesi canlının yapısına göre farklı bölge-
lerden başlar.

Bölünme; amipte herhangi bir yöne, öglenada boyuna, paramesyumda ise enine olur.

16