Page 129 - DEFTERİM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

Kaside

Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan şiirlerdir.
Aruz vezniyle yazılır; kafiye düzeni aa, ba, ca, da, ea … biçimindedir.
Beyit sayısı genellikle 33-99 arasında değişir.
İlk beytine matla, son beytine makta, en güzel beytine beytülkasîd, şairin
mahlasının geçtiği beyte taç beyit adı verilir.
Kasideler türüne, giriş bölümünde işlenen konuya veya redifine göre
isimlendirilir.
Divan edebiyatında Fuzûlî, Bâkî, Nef’î kaside nazım şeklinin başarılı örneklerini
vermişlerdir.

KASİDENİN BÖLÜMLERİ

Nesîb, Teşbîb Methiye Fahriye
Girizgâh Tegazzül Dua

Nesip, Teşbip: Şairin asıl konuya geçmeden önce sanat gücünü sergilediği; bahar,
bayram, kış, at tasvirlerinin yapıldığı; kimi zaman da aşktan, aşkın acılarından,
sevgilinin güzelliğinden söz edildiği kasidenin ilk bölümüdür.
Girizgâh: Nesip ile methiye arasında köprü vazifesi gören bir veya iki beyitlik
bölümdür.
Methiye: Kasidenin yazıldığı kişinin övüldüğü bölümdür. Bu bölümde kasidenin yazıldığı
kişinin adaleti, iyiliği, cömertliği, kahramanlığı, savaşçılığı, gazabı gibi karakter
özellikleri abartılı bir şekilde dile getirilir.
Tegazzül: Kaside içerisinde kasideyle aynı ölçü ve uyakta bir gazelin söylendiği
bölümdür.
Fahriye: Şairin kendisini övdüğü bölümdür.
Dua: Şairin kasideyi yazdığı kişi bazen de kendisi için dua ettiği bölümdür.

Konularına Göre Kasideler:

Tevhit Hicviye

Münacat Mersiye
Naat Methiye

Müstezat
Gazelin her bir dizesine, “ziyade” denilen kısa bir dize eklenerek oluşturulur.
Genellikle aruzun tek bir kalıbıyla yazılır.
Ziyadeler asıl dizeyi anlam yönünden tamamlamalıdır.
Kafiye düzeni genellikle a(a) a(a)/ b(b) a(a)/ c(c) a(a)/ d(d) a(a)… biçimindedir.

Kıta
Genellikle iki beyitten oluşur ancak on iki beyte kadar uzayan kıtalar da vardır.
Kafiye düzeni genellikle “xa, xa …” biçimindedir, matla ve makta beyti olmayan
gazele benzer.
Kıta nazım biçiminde şairler genellikle mahlas kullanmaz.
Beyitler arasında anlam birliği vardır.
Kıtalarda hikmet, nükte, önemli bir düşünce, yergi gibi birçok konu ele alınabilir.

127